حضرت زهرا (س) دعوت به بازگشت به سوی خدا و تبعیت از او می کند
حضرت زهرا (س) دعوت به بازگشت به سوی خدا و تبعیت از او می کند([1])
خداوند متعال می فرماید : {به درگاه پروردگارتان باز گردید، و در برابر او تسلیم شوید، پیش از آنکه عذاب به سراغ شما بیاید و سپس از سوی هیچ کس یاری نشوید}[2]
این توصیه از خداوند متعال است که از طریق كتاب آسمانی خود به مردم ، یعنی قرآن کریم بدست ما رسیده است ، قرآن کتابی است مملو از موعظه ؛ زیرا برای هدایت ، اصلاح و زنده کردن قلبها فرستاده شده است . در واقع موعظه یکی از مهمترین ابزار جهت زنده کردن قلبها است ، یکی از اين آیات قرآنی این آیه مبارکه در سوره زمر است ، که دارای مواعظ بسیاری است و مردم را از عاقب کارهای خود برحذر می دارد . این توصیه شامل دو حرکت می شود :
یک : (َأَنِيبُوا) يعنی از گناهان و خطاهای خود دست بکشید و سبک زندگی بدون حضور خداوند را تغییر دهید ، و فریب شهوتها و زینتهای دنیوی را نخورید ؛ چرا که خیالات زودگذری بیش نیستند ، و به سوی پروردگار خود بازگردید ، تعبير ( الى ربكم ) اشاره به صفت ربوبیت خداوند متعال و هدایت و رشد انسان از یک عالم به عالمی دیگر و از حالی به حال دیگر دارد .
باب توبه و بازگشت به خداوند متعال برای هر شخص با هر گناه بزرگی که مرتکب شده باز است ، آیه قبلی بیان کننده این حقیقت است تا دروازه را برای همه باز کند {بگو ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده اید ! از رحمت خداوند نا امید نشوید که خدا همه گناهان را می آمرزد}[3]، این توبه و انابه به سوی پروردگار قدم نخست و مقدمه ای برای قدم بعدی است .
دو : (وَأَسْلِمُوا لَهُ) به معنای اطاعت از خداوند متعال و پیروی از احکام ایشان است ، و اینکه غیر از او را در دل خود جای ندهیم ، و هیچ کس غیر خدا نباید در اعمال و رفتار ما تأثیر گذار باشد ، غیر خدا می تواند خود پرستی ، هواهای نفسانی ، حرص و طمع ، آداب و رسوم اجتماعی یا قبیله ای ، شخصیتهایی که از آنها تبعیت می کنید و یا وابستگی به جریانها و احزاب باشد .
این دو حرکت تضمين کننده سعادت شما و نجات از عذاب معصیت خداوند متعال و سرپیچی از فرمان اوست ، پس هر چه زودتر آنها را انجام دهید ؛ چرا که آینده مشخص نیست و مرگ به صورت ناگهانی به سوی شما می آید و هیچ كس غیر از خداوند متعال زمان آن را نمی داند .
(مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَكُمُ الْعَذَابُ) ؛ انسان اگر به حسابرسی کارهای خود نپردازد و به سوی خداوند متعال بازنگردد ، بدون شک خود را به شقاوت رسانده ، و هنگامی که مرگ او فرا می رسد ، دروازه عمل به روی او بسته می شود ، و فرصتهای فراوانی را که خداوند متعال در اختیار او قرار داده را از دست می دهد .
(ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ) یعنی آنچه که در زندگانی دنیا از مال و اولاد و منصب و مقام و غیره بدست آورده اید هیچ کمکی به شما نخواهند کرد {دستشان از همه کوتاه می شود }[4].
در آن روز دیگر پشیمانی و آرزوی بازگشت سودی نخواهد داشت {به خاطر بیاور روزی را که ظالم دست خویش را از شدت حسرت به دندان می گیرد و می گوید : ای کاش با رسول خدا راهی برگزیده بودم}[5]، رسول خدا (ص) در وصیتی به ابوذر (رض) می فرماید : ( ای ابوذر، پیش از آن که پنج چیز به تو روی آورد، پنج چیز را غنیمت بدان، جوانی را پیش از پیری، تندرستی را پیش از بیماری، توانگری را پیش از فقر، فراغت را پیش از گرفتاری و زندگی را پیش از مرگ)[6].
حضرت امیرالمؤمنین (ع) در رابطه با توبه و انجام عمل صالح می فرماید : ( اى مردم! اینک، اینک، تا كه بندها باز است و چراغْ فروزان و در توبه باز [به فکر آخرت خود باشید] ؛ پيش از آن كه قلم از نوشتن اعمال باز ايستد و دفتر اعمال بسته شود ، و پیش از آنکه رزق و روزیتان قطع شود و دیگر اعمالتان بالا نرود ، امروز زمان عمر است و فردا روز پیشیگرفتن است، و شما نمیدانید بهشتی هستید یا دوزخی!!! ، من از خدا طلب آمرزش برای خود و شما میکنم )([7]).
آیه بعدی آنچه را که به صورت اجمالی در آیه قبل از خود آمده بود را به صورت تفصیلی بیان می کند {از بهترین دستوراتی که از سوی پروردگارتان بر شما نازل شده پیروی کنید}[8]، این همان قرآن بزرگی است که در آن هر چیزی بیان شده است ، پس باید به آن عمل کنیم و در آیات و معانی آنها تدبر کنیم و آن را چراغ هدایت خود قرار دهیم ، ولی عقل ما نمی تواند به همه جزئیات آن احاطه پیدا کند و لذا نقش سخن معصوم (ع) در بیان آن اینجا روشن می شود .
باز تکرار می کنم که باید هر چه زودتر از فرصت مهیا شده برای ما قبل از دست رفتن آن استفاده لازم را ببریم {پیش از آنکه عذاب الهی ناگهانی به سراغ شما آید در حالی که از آن خبر ندارید}[9]، چرا که باب توبه ممکن است بسته شود {اما هنگامی که عذاب ما را مشاهده کردند ایمان آنها به حالشان سودی نداشت، این سنت الهی در مورد بندگان پیشین او است}[10].
و در آن هنگام پشیمانی ، حسرت و تأسف فایده ای نخواهد داشت ؛ زیرا خداوند متعال این حقیقت را متذکر شده و مردم را از آن برحذر داشته است { در روز قیامت می گوید افسوس بر من از کوتاهیهائی که در اطاعت از فرمان خدا کردم و (آیات او را) به سخریه گرفتم }[11]، و هیچ عذری از آنها در رابطه با آنچه که به خداوند متعال مربوط می شود مانند دین ، ائمه و رهبران هدایتگر پذیرفته نخواهد شد ، و از سخره های خود و کوچک شمردن اینها پشیمان خواهند شد {آیات خدا را به سخریه گرفتم}[12]، او کسی را که به سوی خداوند دعوتش می کرد را به سخره می گرفت و سخن او را کوچک می شمرد و انواع اوصاف متنفر کننده را به او نسبت می داد ، اگر آنها را به اقامه شریعت الهی و تبعیت از قوانین آن دعوت کنی ، در مقابل تو خواهند ایستاد و آن را عقب ماندگی و تحجر توصیف می کنند و یا اینکه می گویند الآن وقت مناسبی برای انجام آن نیست ، به وضعیت آنها در روز قیامت توجه کنید {اگر حال آنها را ببینی که در برابر آتش ایستاده اند که می گویند ای کاش بار دیگر به دنیا باز می گشتیم و آیات پروردگارمان را تکذیب نمی کردیم و از مؤمنان می شدیم }[13].
در واقع هرگونه اعراض از شریعت و مخالفت با آن کوتاهی در برابر خداوند متعال است ، همچنین انکار نبوت پیامبر (ص) و امامت اهل بیت (ع) ایشان نشان از کوتاهی ما در برابر ذات باری تعالی است ، در کتاب اصول کافی از حضرت موسی بن جعفر (ع) نقل است که می فرماید : (همانا در قرب و جوار الهی بودن همراهی با امیرالمؤمنین است) ([14])، و در بصائر الدرجات از حضرت امیرالمؤمنین (ع) روایت است که می فرماید : ( من چشم و دست خدا و در قرب و جوار الهی و باب درگاه الهی هستم )([15]) همچنین حضرت امام صادق (ع) می فرماید : (من درختی از بارگاه قرب الهی هستم هر کس به ما برسد به خداوند رسیده است)([16])، در کتاب مناقب روایت است که پیامبر (ص) به ابوذر می فرماید : ( اى ابوذر! روز قيامت ، منكر على (عليه السلام) را مى آورند، در حالى كه كر و كور است و سرگردان در ظلمت هاى قيامت ندا مى دهد: «دريغ و افسوس از كوتاهى و قصورى كه درباره خدا كردم» و اين در حالی است که در گردنش ، طوقى از آتش آويخته مى شود.)([17]) .
خداوند متعال همواره ما را به تفکر در مورد این حقایق دعوت می کند تا اینکه بتوانیم نقص ها و کوتاهی های خود را قبل از دست رفتن فرصت مادامی که در این دنیا قرار داریم ، جبران کنیم ، از رسول خدا (ص) روایت است که می فرماید : (بسيار ياد كنيد شكننده و خراب كننده لذات را ، پس به درستى كه شما اگر در مضيقه و تنگ دستى بوده باشيد آن حالت را به توسعه تبديل مى كند و به آن راضى مى شويد. اگر در غنى و بـى نـيـازى بوده باشيد آن را دشمن جلوه مى دهد پس جود و بخشش مى كنيد و سبب اجر شما مى گردد؛ برای اینکه مرگ آرزو را قـطـع مى كند و طى شدن شبها سبب نزديكى مرگ ها مـى گـردد. و هـر كس هنگام جان دادن و وارد شدن در قبر نتیجه اعمالی را که از پیش فرستاده است را مى بيند. و آنچه كه برای او باقی مانده سودی به حالش ندارد و چه بـسـا شايد از راه باطل جمع كرده باشد و حقى را منع نموده باشد)([18]).
در این آیات شریفه قانون بزرگی برای اصلاح جامعه وجود دارد ، و آن اینکه امکان جبران خطای خود و بازگشت به جامعه هر چند که انسان خطای بزرگی مرتکب شده باشد ، وجود دارد ؛ چرا که بسیاری از کسانی که مرتکب چنین خطای بزرگی می شوند اميد خود را از دست می دهند و گمان می کنند که باب توبه به روی آنها بسته شده است ، و به همین جهت اقدام به خودکشی می کنند تا از عذاب وجودان خود راحت شوند و یا اینکه مرتکب جنایتهای بزرگ تری می شوند تا صدای وجدان خود را به کلی خاموش کنند ، آنچه که خداوند از انسان می خواهد اعتراف به گناه خود و عدم تکرار آن و جبران آن با تبعیت از او است ، و خداوند مطمئنا او را خواهد پذیرفت و گذشته او را پاک خواهد کرد .
ای مؤمنان و ای پیروان حضرت زهرا (س)
حضرت فاطمه زهرا (س) با قیام مبارک خود به دنبال بازگرداندن امت به مسیر صحیح حرکت خود و عمل به دستورات الهی بود ؛ چرا که آنها با مخالفت با پیامبر (ص) و نافرمانی از امام خود مرتکب گناه بزرگی شدند ، و یک خط انحرافی ایجاد کردند که هر اندازه زمان بیشتری از آن بگذرد بیشتر به انحراف کشیده می شود ، به سخن ایشان (س) توجه کنید : (چطور این کار را کردید، به کجا روى مىآوردید، در حالى که کتاب خدا رویاروى شماست، امورش روشن، و احکامش درخشان، و علائم هدایتش ظاهر، و محرّماتش هویدا، و اوامرش واضح است، ولى آن را پشت سر انداختید، آیا بىرغبتى به آن را خواهانید؟ یا بغیر قرآن حکم مىکنید؟ که این براى ظالمان بدل بدى است، {و هرکس غیر از اسلام دینى را جویا باشد از او پذیرفته نشده و در آخرت از زیانکاران خواهد بود }[19] { آیا آنها حکم جاهلیت را می خواهند ، و چه کسی برای افراد با ایمان بهتر از خدا حکم می کند ؟!}[20] آیا نمی دانید)([21]).
حضرت قصد داشت به مردم بفهماند که بازگشت به سوی خداوند متعال و پیروی از دستورات او تنها در سایه تبعیت از ولی امری که خداوند او را بر گزیده ، امکان پذیر است ، حضرت زهرا (س) می فرماید: ( به خدا سوگند اگر حق را به اهلش واگذارده بودند و از عترت پیغمبرشان پیروی کرده بودند در باره خداوند دو نفر با هم اختلاف نمیکردند و گذشتگان و آیندگان از هم ارث میبردند تا قائم ما که نهمین فرزند حسین است قیام کند، ولکن آن کس که خدایش به عقب انداخته مقدم داشتند و آن کس که خدایش مقدم داشته به عقب انداختند تا آن گاه که فرستاده حق را در لحد نهاده و به خاک سپردند، و خواسته دل خود را برگزیده و به راى خود عمل نمودند، نابودى بر آنها باد؛ آیا نشنیدند کلام خدا را که فرمود: {پروردگار تو آنچه را که میخواهد خلق می کند و هرچه را بخواهد اختیار میکند و برای آنان اختیاری نیست؟}[22] البته این سخن را شنیده اند ولی آنگونه هستند که خدا توصیفشان می کند {چشمهای ظاهر نابینا نمی شود بلکه دلهایی که در سینه ها جای دارد بینائی را از دست می دهد}[23] بینائی را }افسوس كه آرزوها [و هوسهای] خود را در دنیا تحقق بخشیدند و از آینده خود غافل ماندند، خدا نابودشان گرداند و آنان را در کارهایشان گمراه کند؛ ای پروردگار من به تو پناه می برم از کمی یاران پس از پیروزی و فراوانی آنان)([24]) .
ای عزیزان :
به هیچ عنوان امکان ندارد که محبت به فاطمه و تبعیت از ایشان و طلب شفاعتشان با آنچه که در جامعه ما رخ می دهد ، جمع شود ، ما امروز شاهد فساد و انحراف بسیار فراوانی در جامعه هستیم ، به عنوان مثال فساد مالی در کشور تبدیل به فرهنگی عمومی شده که منجر به تخریب مؤسسات حکومتی شده است و حتی به خدمات اجتماعی مانند بهداشت ، آموزش ، امنیت و دستگاه قضایی نیز سرایت کرده است ، تجارت مواد مخدر و اعتیاد در جامعه بسیار رشد کرده است ، مراسمات فسق و فجور و همجنس بازی بصورت کاملا علنی برگزار می شود به طوری که باعث افزایش آمار طلاق و خودکشی شده است ، درگیری های بین قبایل که باعث ایجاد تلفات جانی و مالی فراوانی می شوند به شدت در حال ازدیاد است البته برخی از احزاب برای تأمین منافع شخصی خود به آتش این درگیری ها دامن می زنند ، کاباره ها و مغازه های شراب فروشی به صورت گسترده در حال انتشار هستند به طوری که حتی کودکان نیز دسترسی به آنها را پیدا کرده اند و با حمایت دولت و برخی از طرف های صاحب نفوذ کار خود را به صورت علنی پیش می برند ، تشکیک در اعتقادت حقه امری کاملا عادی شده به گونه ای که عده ای براحتی آنها را به سخره می گیرند و بدون هیچ گونه حیا و توجه به مقدسات جامعه و حرمتهای آن دعوت به کنار گذاشتن آنها می کنند .
آیا حاصل شدن همه این موارد در سرزمینی که پیکرهای مطهر امیرالمؤمنین ، امام حسین ، کاظمین و عسکریین (علیهم السلام) را در خود جای داده ، و در سایه دولتهای اسلامگرا قرار گرفته که ادعای تبعیت از فرمایشات مرجعیت دینی را دارند ، قابل توجیه است ؟
آیا درست است که ما امید شفاعت حضرت زهرا (س) را داریم و خود را از شیعیان ایشان می دانیم ولی در مقابل این همه ظلم و انحراف هیچ اقدامی انجام نمی دهیم . شیخ طوسی در جلسات خود با سند صحیح روایت می کند : (كه امام حسين (ع) مي فرمايد : شايسته نيست كه چشم یک مؤمن نافرمانی خدا را ببیند و قبل از تغییر آن پلک بر هم زند)([25]) .
حضرت زهرا (س) معیاری را برای شناخت شیعیان حقیقی خود قرار داده است ، آن حضرت (س) می فرماید : (اگر به آنچه که به تو دستور داده ایم عمل کنی و آنچه را که نهی کرده ایم را ترک کنی ، از شیعیان ما خواهی بود) [26]).
خداوند متعال بندگان مؤمن خود خصوصا نخبگان آنها را برای دفاع از محرومان و مستضعفان که یاوری به جز خداوند ندارد ، به قیام دعوت می کند ، و از آنها می خواهد به کمک برادران خود بشتابند ، کسانی که در ایمان و اعتقادات خود دچار ضعف هستند و نسبت به احکام دینی آگاهی لازم را ندارند ، باید سیره زندگانی معصومین (ع) و اخلاق و تعالیم ایشان را به آنها بیاموزند تا ظلم و فساد را تغییر دهند ، خداوند متعال می فرماید : {باید از میان شما جمعی دعوت به نیکی و امر به معروف و نهی از منکرکنند و آنها همان رستگارانند}[27].
همچنین آنها را دعوت به مقابله با ظلم و ستم به مؤمنان و ا بین بردن محرومیت می کند ، کسانی که تنها یاورشان خداوند متعال است و نیاز به کمک برادران خود دارند {چرا در راه خدا جهاد نمیکنید و در راه آزادی جمعی ناتوان از مرد و زن و کودک که دائم میگویند: بار خدایا، ما را از این شهری که مردمش ستمکارند بیرون آر و از جانب خود برای ما نگهدار و یاوری فرست}[28].
در احدایث شریفه کسانی که نسبت به این واجبات کوتاهی می کنند مورد مذمت قرار گرفتند ، در روایتي از امام صادق (ع) آمده که می فرماید : (وای بر قومی که خداوند متعال را با امر به معروف و نهی از منکر عبادت نمی کنند )([29]) و همچنین آمده که حضرت امام باقر (ع) می فرماید : (بدترین قوم کسانی هستند که امر به معروف ونهی از منکر را عیب می دانند)([30]) ، حضرت امام رضا (ع) به نقل از جد بزرگوار خود رسول خدا (ص) می فرماید : (اگر امت من امر به معروف و نهی از منکر را به یکدیگر واگذار کنند – از آن شانه خالی کنند – باید خود را آماده نزول عذاب الهی کنند)([31]) .
ای خواهران و برادران :
ما نیاز داریم تا این غیرت فاطمی را در خود زنده کنیم ، و با الهام گیری از قیام فاطمی عزم و ارداه خود را جمع کنیم ، تا در همه ساحت ها و با بهره گیری از تمام وسایل تأثیر گذار در عمل به این آیه مبارکه اقدام کنیم ، و با الگو گرفتن از انبیاء و ائمه معصومین (ع) وظیفه خود در اصلاح جامعه و مقابله با فساد و انحراف را به خوبی ادا کنیم .
1- سخنرانی سالیانه حضرت آیت الله العظمی یعقوبی (دامت برکاته) قبل از تشییع نمادین پیکر حضرت زهرا (س) در میدان ثوره العشرین نجف اشرف در روز شنبه سوم جمادی الثانی 1440 مصادف با 9/2/2019.
[2] - وَأَنِيبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ (زمر:54).
[3] - قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ) (الزمر:53).
[4] - وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأَسْبَابُ (بقره:166).
[5] - وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلاً (فرقان:27).
[6] - مكارم الاخلاق طبرسی: 626
7- امالی شیخ طوسی: 686
[8] - وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُم (زمر:55).
[9] - مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَكُمُ العَذَابُ بَغْتَةً وَأَنتُمْ لَا تَشْعُرُونَ (زمر:55).
[10] - فَلَمْ يَكُ يَنفَعُهُمْ إِيمَانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنَا سُنَّتَ اللَّهِ الَّتِي قَدْ خَلَتْ فِي عِبَادِهِ (غافر:85).
[11] - أن تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَى علَى مَا فَرَّطتُ فِي جَنبِ اللَّهِ (زمر:56).
[12] - وَإِن كُنتُ لَمِنَ السَّاخِرِينَ (زمر:56).
[13] - وَلَوْ تَرَىَ إِذْ وُقِفُواْ عَلَى النَّارِ فَقَالُواْ يَا لَيْتَنَا نُرَدُّ وَلاَ نُكَذِّبَ بِآيَاتِ رَبِّنَا وَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (أنعام:27).
14- اصول کافی: ج1 ص145
15- بصائر الدرجات:19
16- بصائر الدرجات:19.
17- مناقب آل ابی طالب ٣: ٦٤
18- ارشاد القلوب:1/48.
[19] - وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِيناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ (آل عمران:85).
[20] - أفحكم الجاهلية تبغون ومن أحسن من الله حكماً لقوم يوقنون؟! ( مائده: 50).
21- الاحتجاج طبرسی:1/131.
[22] - وَرَبُّكَ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَيَخْتَارُ مَا كَانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ (قصص:68).
[23] - فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ (حج:46).
24- دائره المعارف المصطفى والعتره شاکری: 4/362، به نقل از عوالم المعارف:11/228.
25- وسائل الشیعه:16 /125 بخش امر به معروف و نهی از منکر، فصل1 ح 25.
26- بحار الأنوار: 68/155.
[27] - وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (آل عمران:104).
[28] - وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَـذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيّاً وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيراً (نساء:75).
29- وسائل الشیعه:16 /111-118 بخش امر به معروف و نهی از منکر، فصل1.