حضرت زهرا (س) ما را به همراه بودن با خدا دعوت می کند ... آثار و مراتب آن
حضرت زهرا (س) ما را به همراه بودن با خدا دعوت می کند ... آثار و مراتب آن ([1])
خداوند متعال می فرماید: {او با شماست هرجا که باشید، و خدا به آنچه انجام می دهید، بیناست}[2].
این آیه مبارکه ما را به یک حقیقت قرآنی بزرگ راهنمایی می کند ، که هر اندازه ایمان انسان به آن بیشتر شود و خود را همواره در محضر آن ببیند ، باعث رشد انسان و شناخت او نسبت به خداوند متعال می شود .
حقیقتی که این آیه ما را به آن رهنمون می سازد ، همراه بودن خداوند متعال با ما در تمامی مراحل زندگی دنیوی و اخروی است ، و اینکه خداوند در هر زمان و مکانی که در آن قرار داریم در کنار ما هست و به همه احوال ما آگاه است {مقدار ذرهای در آسمانها و زمین از او پوشیده نیست و نه کمتر و نه بیشتر از ذرهای جز آنکه در کتاب روشن ثبت است}[3].
معیت خداوند با ما در همه جهات و سطوح است ، و لفظ (هرکجا) در آیه کریمه معیت خداوند با ما را در جهت مکانی محدود نمی سازد ، شاید تعبیر از آن به این دلیل است که معیت مکانی واضح تر از سایر جهات است و مفهوم کنار هم قرار گرفتن را بهتر به ذهن مخاطب می رساند و به همین صورت غیبت مکانی معنای جدایی را واضح تر بیان می کند .
لذا عبارت پس از آن (وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ : خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است) به عنوان نتیجه و ثمره این حقیقت بیان شده است ؛ زیرا لازمه معیت و همراهی و احاطه علمی خداوند به ما این است که بر همه اعمال ، نیت ها و اهدافمان آگاه باشد یعنی به ظاهر باطن اعمال ما آگاه باشد .
این معنی در آیات دیگر ی نیز تکرار شده است ، مانند {آیا ندیدی که آنچه در آسمانها و زمین است خدا بر آن آگاه است؟ هیچ رازی سه کس با هم نگویند جز آنکه خدا چهارم آنها و نه پنج کس جز آنکه خدا ششم آنها و نه کمتر از آن و نه بیشتر جز آنکه هر کجا باشند او با آنهاست سپس روز قیامت همه را به نتیجه اعمالشان آگاه خواهد ساخت که خدا به کلیه امور عالم داناست}[4]، خداوند متعال می فرماید: {اعمال زشت خود را از مردم پنهان می دارند اما از خدا پنهان نمی دارند}[5].
پیامبر اکرم (ص) این حقیقت را به خوبی دریافته بود و آن را در قالب یک توصیه تربیتی برای ابوذر (رض) بیان کرده است : ( خدا را آنگونه عبادت کن که گویا او را می بینی ، و اگر او را نمی بینی قطعا او تو را می بیند )[6]، البته باید توجه داشت که عبادت در تمام شؤون زندگی انسان جاری است .
ایمان به این حقیقت دارای آثار فراوانی در زندگی انسان خواهد بود ، که عبارتند از :
1- انسان با درک این حقیقت در مواجهه با سختی ها و مشکلات زندگی احساس تنهایی نخواهد کرد ، و خدای مهربانی را در کنار خود خواهد دید که از او حمایت می کند ، به کارهای نیک او پاداش می دهد ، از بدی او چشم پوشی می کند ، در هنگام ضعف و ناامیدی دست او را می گیرد ، دعاها و نیاز های او را برطرف می سازد ، و هنگامی که در استجابت دعاهای او تأخیر می افتد حتما به دلیل مصلحتی است که خداوند برای او در نظر گرفته است ؛ زیرا خداوند همواره خیر بندگان خود را می خواهد ، {گفت: چنین نیست ، پروردگار من با من است ، به زودی مرا هدایت خواهد کرد}[7] ، {آن کسی که مرا آفرید و هدایت می کند * و کسی که مرا غذا می دهد و سیراب می نماید * و هنگامی که بیمار می شوم مرا شفا می دهد * و کسی که امید دارم گناهانم را در روز جزا ببخشد}[8]. در واقع این حقیقت معیت در ایجاد و هدایت ، معیت در اطعام و سقایت ، معیت در شفا و بیماری و معیت در حشر و زندگی پس از مرگ است . و بر اساس همین معیت است که عجز و ناتوانی انسان به قدرت و اقتدار تبدیل می شود ، و ترس و اضطراب او به فضل الهی به آرامش و طمأنینه مبدل خواهد شد ، خداوند متعال می فرماید : {هرگز سست نشوید و دشمنان را به صلح دعوت نکنید در حالی که شما برترید و خداوند با شماست و چیزی از ثواب اعمالتان را هرگز کم نمی کند}[9] ، خداوند متعال می فرماید : {او به همسفر خود می گفت غم مخور خدا با ماست}[10].
شیخ صدوق از حضرت امام حسن عسکری (ع) نقل می کند: ( از امام صادق (ع) در مورد خداوند پرسیده شد ؟ حضرت به آن شخص فرمود : " ای بنده خدا ، آیا تا به حال بر کشتی سوار شده ای ؟ آن شخص گفت : آری . حضرت فرمود : " آیا برایت اتفاق افتاده که کشتی ات در حال غرق شدن است و کسی نیست که تو را نجات دهد و با شنا کردن نیز نمی توانی خود را نجات دهی؟ - یعنی هیچ راهی برای نجات پیدا کردن وجود ندارد - ، آن شخص گفت : آری ، حضرت فرمود : آیا دلت به دنبال چیزی نبود که بتواند تو را از این وضعیت نجات دهد ؟ آن شخص گفت : آری ، حضرت امام صادق (ع) فرمود : " آن شئ که قادر به نجات دادن هر کس است زمانی که نجات دهنده ای وجود ندارد و می تواند در زمانی که یاری کننده ای نیست تو را یاری کند ، خداوند متعال است") [11] ، به عظمت نعمت حضور در پیشگاه خداوند و معیت با او توجه کنید ، و ببینید شخصی که منکر خداوند است با چه عجز ، ناتوانی و وحشتی مواجه است .
هر اندازه که بنده به پروردگار خویش نزدیکتر می شود توفیق الهی بیشتری نصیب او خواهد شد {خداوند به آنها گفت من با شما هستم ، اگر نماز به پا دارید و زکات را بپردازید و به فرستادگان من ایمان بیاورید}[12]، یعنی بعضی از مراتب والای معیت مشروط به ایمان و عمل صالح است .
در روایت شریفه آمده که : ( من نزد قلبهای شکسته هستم )[13]، یعنی الطاف خاصه الهی هنگامی قلب بنده شکسته می شود بر او نازل می شود ، و شکستن قلب او به هر دلیلی که باشد فرقی ندارد ، خواه به علت خشیت از خداوند متعال باشد و یا خواه به علت مظلومیت و غیره باشد .
2- انسان با درک این حقیقت احساس می کند ، که نمی تواند به صورت آزادانه هر چه را که می خواهد انجام دهد و پیرو شهوتها و هواهای نفسانی خود باشد ، و هر گونه جرم ، منکر و یا ظلمی را که بخواهد می تواند انجام دهد ، بلکه خود را تحت نظارت خداوند می بیند که نه تنها ظاهر اعمال او را می بیند بلکه نسبت به باطن اعمال انسان نیز آگاه است و نیت و اهداف اعمال او را می داند ؛ چرا که عمل انسان ممکن است در ظاهر درست و موجه باشد لکن در باطن بد باشد ، مثلا هنگامی که عمل خود را به صورت ریاکارانه و یا برای کسب و شهرت و مقام انجام داده است ، و رضای الهی را در نظر نگرفته است ، ولی هیچ چیزی از علم و احاطه ذات باری تعالی مخفی نمی ماند ، و همانطور که امیرالمؤمنین (ع) می فرماید : " خداوند را براى رفتن به بهشت نمی توان فریب داد ".
این احساس حضور در برابر خداوند متعال انسان را وادار به انجام اعمال صالح و ترک اعمال ناپسند می کند و نیت او را از هر گونه ناپاکی خالص می گرداند ، این نظارت الهی در مصلحت انسان است ؛ زیرا باعث جهت گیری زندگی انسان به سمت خیر و صلاح می شود ، و بدون اینکه اجباری بر روی انسان باشد با انگیزه ای درونی به سمت انجام کارهای خیر حرکت می کند .
این نظارت داخلی در وجدان انسان باعث بی نیازی او از نظارت دستگاه ها و قوانین دولتی و یا آداب و رسوم اجتماعی می شود ، زیرا همواره در کنار انسان است .
به دلیل اهمیت این حقیقت ، در روایت شریف نبوی آمده که : ( از بهترین مراتب ایمان انسان این است که خود را در همه جا در محضر خداوند ببیند )[14].
ای عزیزان من :
حضرت زهرا (س) می خواست که این حقیقت را در قلب و ذهن امت راسخ کند ، زیرا غفلت بسیاری از مردم نسبت به این حقیقت را می دید و اینکه اعمال آنها مبتنی بر یک ایمان حقیقی نمی بود هر چند که در ظاهر به آن اعتقاد داشتند ، لذا آنها را اینگونه مورد خطاب قرار می دهد : ( شما ای بندگان خدا ، مورد خطاب امر و نهی الهی هستید ) وهمچنین فرمود : ( ای اهل ایمان ، از خدا بترسید چنانچه شایسته خدا ترس بودن است ، و نمیرید جز به دین اسلام ، و از آنچه که خداوند به شما دستور می دهد و از آن باز می دارد تبعیت کنید)[15].
و نسبت به عدم توجه به این حقیقت و عمل به آن هشدار می دهد : ( به خدا سوگند تحمل این بار برایتان سنگین ، و عاقبتش پر از وزر و وبال است ، آنگاه که پرده ها کنار رود و زیان های آن روشن گردد ، و آنچه را که حساب نمی کردید برای شما آشکار گردد ، آنجاست که اهل باطل زیانکار گردند )[16].
بر همین اساس می بینیم که چه خسارت بزرگی بر انسان وارد می شود هنگامی که از این حقیقت غافل می ماند و یا آن را نفی کند و یا اینکه وجود خداوند متعال را انکار می کند ، و چه زیان بزرگی نصیب امت می شود هنگامی که برخی به ترویج انکار این حقیقت می پردازند و الحاد و بی دینی را بین مردم تبلیغ می کنند ، آنها این کار را صرفا برای آزاد گذاشتن شهوتها و هواهای نفسانی خود می کنند ، تا مورد سرزنش وجدان خود قرار نگیرند و سرپوشی بر گناهان و خطاهای خود بگذارند {خاندان لوط را از شهر و دیار خود بیرون کنید که اینها افرادی پاکدامن هستند!}[17]، ولی با انکار این حقیقت بزرگ یعنی وجود خداوند متعال خود را فریب می دهند ، و حال آنها همچون شترمرغی خواهد بود که هنگام احساس خطر سر خود را زیر خاک می گذارد تا چیزی را مشاهده نکند .
این انگیزه حقیقی کسانی است که مردم را به الحاد و بی دینی دعوت می کنند ، اما کسانی که تابع آنها هستند ، فریب ادعاها و برخی شعارهای آنان را خورده اند ، زیرا ادعای انکار خالق و شرک به آن توهم باطلی است که حاصل تخیلات فاسد است ، و هیچ پشتوانه عقلی و منطقی ندارد ، بلکه عقل سالم این افکار را به سخره می گیرد ؛ چرا که نمی توانیم بپذیریم که کوچکترین دستگاه و یا ابزاری که در پیرامون ما هست بدون وجود سازنده ای ایجاد شده است ، حال چگونه این جهان بزرگ که با نظم و دقت شگفت انگیزی حرکت می کند و با قوانین خلل ناپذیر خود امکان مطالعات علمی و سفر به فضا را برای دانشمندان فراهم کرده ، خالقی حکیم و دانا نداشته باشد .
ای عزیزان از هر عاملی که باعث غفلت شما از خداوند متعال می شود بر حذر باشید ، و مردم را نیز از هر گونه دعوتی که به دنبال کنار گذاشتن خداوند متعال از زندگی و آزاد ساختن اوست بر حذر دارید ، و تلاش کنید تا این حقیقت یعنی معیت با خداوند متعال را در میان مردم رواج دهید ، و سعی کنید کسانی را که تحت تأثیر تبلیغات شبکه های اجتماعی قرار گرفته اند را با حکمت و موعظه نیکو دعوت کنید تا آنها را از گمراهی خود خارج سازید و این نعمت بزرگ و مسئولیتهای در قبال آن را بهتر بشناسند ، البته بعد از اینکه خود را با سلاح علم و معرفت مسلح ساختید هر چند در سطح فطری و عقلائی که نیازی به مطالعات دقیق و تخصصی ندارد .
در روایتی از حضرت زهرا (س)[18] آمده که ایشان می فرمایند کسی که ایمان و دینداری مردم را تقویت کند و شبهات منحرفان و گمراهان را برطرف سازد ، خداوند متعال جایگاه والایی را که در بهشت برای او قرار داده را هزار هزار برابر مضاعف می کند ، پس همه باید در یاری دین و خدمت به مردم و هدایت آنها تلاش کنند ، حضرت زهرا (س) راحت طلبی ، بی مبالاتی و تنبلی را عوامل حقیقی ضایع شدن حق می داند و مردم را از آن بر حذر می دارد ، ایشان (س) می فرمایند : ( همانا می بینم شما در راحت طلبی و خوشگذرانی فرو رفته اید ، و آن که را سزاوار به امر و نهی بود را دور کرده اید و شما با راحت طلبی خلوت کرده اید) [19] .
خداوند متعال به ما و شما توفیق یاری دین و اعلای کلمه رب العالمین و نشر شریعت سید مرسلین (ص) را بدهد .
1- سخنان حضرت آیت الله العظمی یعقوبی (دامت برکاته) در روز سه شنبه سوم جمادی الثانی 1439 مصادف با 20/2/2018 قبل از آغاز مراسم تشییع نمادین پیکر حضرت زهرا (س) در جمع هزاران نفر از عزاداران و محبان اهل بیت (ع) که در میدان ثوره العشرین در نجف اشرف گرد هم جمع شده بودند .
[2] - وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ (حديد:4).
[3] - لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِن ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ (سبأ:3) .
[4] - أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِن ذَلِكَ وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ (مجادله:7).
[5] - يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلاَ يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ (نساء:108).
[6] - مكارم الاخلاق طبرسی: 626 .
[7] - قَالَ كَلَّا إِنَّ مَعِيَ رَبِّي سَيَهْدِينِ (شعراء:62).
[8] - الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ * وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ * وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ * وَالَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ * وَالَّذِي أَطْمَعُ أَن يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ (شعراء:78-82).
[9] - فَلَا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَن يَتِرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ (محمد:35)
[10] - (إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا) (التوبة:40).
[11] - توحيد شیخ صدوق: 231، معانی الأخبار: 4 / ح 2، بحار الانوار:64/137.
[12] - وَقَالَ اللّهُ إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاَةَ وَآتَيْتُمُ الزَّكَاةَ وَآمَنتُم بِرُسُلِي (مائده:12).
[13] - منیه المريد، ص123، همچنین آمده: (من نزد قلبهای شکسته ام) وکتاب دعوات راوندی: ص 276، که در آن آمده : از حضرت داوود (ع) روایت است که می فرماید : پروردگارا هنگامی قبر مردگان از بین می رود آیا کسی آنها را یاد می کند ؟ فرمود : ای داوود من آنها را هنگامی که زنده بودند فراموش نکردم و به آنها روزی می دادم ، حال چگونه پس از مرگ آنها را فراموش کنم ! هرگاه جزئی از بدن آنها جدا شود گناهی از گناهانشان را می بخشم و به اندازه هر تارمویی که می افتد و هر تکه استخوانی که پوسیده می شود آنها را می آمرزم ؛ همانا من ارحم الراحمین هستم.
[14] - سنن ابی داوود ح1582، الدر المنثور: 6/171.
[15] - الاحتجاج طبرسی:1/128.
[16] - الاحتجاج طبرسی:1/136.
[17] - أَخْرِجُوا آلَ لُوطٍ مِّن قَرْيَتِكُمْ إِنَّهُمْ أُنَاسٌ يَتَطَهَّرُونَ (نمل:56).
[18] - بحار الانوار : 2/8، ح15.
[19] - الاحتجاج طبرسی:1/133.