هر کس سرپرستی یتیمی را بر عهده بگیرد در کنار رسول خدا (ص) و حضرت فاطمه (س) خواهد بود.

آنچه که امروز قصد داریم در مورد آن صحبت کنیم روایتی از حضرت امام صادق (ع) است که می فرماید : ( رسول خدا (ص) فرمود : هر کس یتیمی را کفالت نماید و نفقه او را نیز بر عهده بگیرد ، من و او در بهشت همانند این دو هستیم ، و اشاره نمود به انگشت سبابه و وسطی)^([1]).

و در روایتی دیگر فرمود (ص) : ( من و کسی که کفالت یتیمی را بر عهده بگیرد ، در صورتی که تقوای الهی را رعایت کند با هم در بهشت خواهیم بود ، و اشاره به انگشت سبابه و وسطای خود نمود ) ^([2]) ، این روایت مشهوری است ، هر چند که در بعضی از نقلها قسمت آخر آن که شرط قبول اعمال است ، نقل نمی شود ، خداوند متعال می فرماید : {خدا فقط از تقواپيشگان مى ‏پذيرد}[3]، لکن شرطی که در روایت بیان شده برای قرار گرفتن کفالت کننده یتیم در درجه و مقام رسول خدا (ص) است ، و شرط دادن پاداش به او نیست ؛ چرا که انسان پاداش کارهای نیک خود بدست خواهد آورد حتی اگر در انجام آنها قصد قربت نداشته باشد .

در نتیجه این راهی است که به لطف و کرم خداوند متعال امکان قرار گیری در مقام و منزلت رسول خدا (ص) را برای ما فراهم می کند ، روایات بسیاری در بیان فضیلت کفالت یتیم و سرپرستی او وجود دارد ، یکی از آنها روایتی از رسول خدا (ص) است که می فرماید : ( در بهشت خانه ای وجود دارد که به آن خانه شادی گفته می شود ، هیچ کس وارد آن نمی شود مگر اینکه دل یتیمان مؤمنان را شاد کند ) ^([4]) ، همچنین می فرماید : ( هر کس سرپرستی یتیمی از مسلمانان را بر عهده بگیرد ، خداوند او را وارد بهشت خواهد ساخت مگر درصورتی که گناهی نابخشودنی مرتکب شود ) ^([5]).

از ابی درداء نقل است که می گوید: ( مردی نزد رسول خدا (ص) آمد و از قساوت قلب خویش شکایت می کرد ، حضرت فرمود : آیا دوست داری نرم دل شوی و به خواسته ات برسی ؟ پس به یتیم مهربانی کن و دست محبت بر سر او بکش و از غذای خود به او بده در اینصورت دلت نرم خواهد شد و به مرادت می رسی ) ^([6]).

از امیرالمؤمنین (ع) روایت است که می فرماید : ( هیچ مرد و زن مؤمنی نیست که دست محبت بر سر یتیمی بگذارد مگر اینکه خداوند به اندازه هر تار مویی که بر آن دست کشیده است ثوابی برایش بنویسد ) ^([7]).

از حضرت امام صادق (ع) روایت است که می فرماید : ( رسول خدا (ص) فرمود : هر کس سرپرستی یتیمی را بر عهده بگیرد تا زمانی که بی نیاز از او شود ، خداوند عزوجل بهشت را بر او واجب می گرداند همانطور که وعده آتش جهنم را به کسی که مال یتیم را می خورد داده است ) ^([8]).

یتیمان معنوی :

نوع دیگری از ایتام وجود دارند که تعداد آنها بیشتر است و شامل اکثریت مردم می شوند ، و سرپرستی آنها نیاز به پول ندارد ، بلکه به تلاش و همت و اخلاص نیاز دارد ، و کفالت کننده آنها نزد رسول خدا (ص) از یتیمان نوع اول مقرب تر خواهد بود ، پاره ای از روایات شریفه ^([9]) این گروه را برای ما معرفی می کنند و منزلت آنها را نزد رسول خدا (ص) و اهل بیت ایشان بیان می کنند ، از حضرت امام حسن عسکری (ع) روایت است که می فرماید : ( پدرم و ایشان از پدران خود نقل می کند که رسول خدا (ص) می فرماید : سخت تر از یتیم جدا شده از پدر ، یتیمی است که از امامش جدا شده و توانایی دستیابی به وی را ندارد و حکم امامش را درباره مسائل دینی مورد ابتلا نمی داند ، آگاه باشید هر فرد ناآگاه به شریعت ما که از دیدار ما محروم است یتیمی است که در دامن عالمان شیعه جای دارد ، آگاه باشید هر کس وی را هدایت و راهنمایی کند و شریعت ما را به وی بیاموزد در مقام رفیق اعلا با ما خواهد بود ) ^([10]).

حضرت امام حسن عسکری (ع) می فرماید : (حسن بن علی (ع) می فرماید : فضیلت کسی که یتمی از آل محمد را - که از والیانش دور افتاده و گرفتار حیرت جهل شده - کفالت و سرپرستی کرده و از تاریکی جهل بیرون سازد و مشتبهات او را برطرف نماید ، نسبت به کفالت کننده یتیمی که او را آب و غذا می دهد ، همچون فضیلت خورشید  بر ستاره "سها" – کم سو ترین ستاره – است ).

 همچنین از ایشان (ع) نقل است که می فرماید : ( حسین بن علی (ع) فرمود : هر کس یتیمی از ما را که به سبب در خفا و استتار بودن ما ، به ما دسترسی ندارد ، سرپرستی کند و از علوم ما که نصیب او شده است در اختیار وی بگذارد و او را راهنمایی و هدایت کند ، خداوند عزوجل خطاب به او می فرماید : ای بنده کریم و غمخوار من به کرم و بخشندگی از تو سزاوارترم ، ای فرشتگان من به تعداد هر حرفی که به او آموخته است هزار هزار قصر در بهشت برایش بسازید ، و از دیگر نعمتهایی که در خور این قصرهاست به آنها اضافه کنید ) .

از ایشان (ع) روایت است که می فرماید : ( موسی بن جعفر (ع) می فرماید : یک فقیهی که یتیمی از یتیمان جدا شده از ما را آموزش دهد و نیازهایش را برطرف سازد ، از هزار عابد بر ابلیس گرانتر می آید ؛ چون همت عابد تنها خودش است و فقیه افزون بر خود به بندگان و کنیزان خدا نیز می اندیشد تا آنان را از دست ابلیس و گردنکشان وی برهاند ، از این رو او نزد خدا از هزار عابد و هزار هزار عابد برتر است ) .

حضرت امام حسن عسکری (ع) می فرماید : ( علی بن موسی الرضا (ع) می فرماید : روز قیامت به عابد گفته می شود آدم خوبی بودی ، به خودت پرداختی و زحمت خود را از دوش مردم برداشتی ، به بهشت درآی . بدانید که فقیه کسی است که خیر خود را بر مردم فرو ریزد و آنان را از دشمنانشان برهاند . به فقیه گفته می شود : ای کسی که سرپرستی یتیمان آل محمد را به عهده گرفتی و دوستداران و پیروان مستضعف آنان را هدایت کردی ، بایست تا برای هر کس که از تو بهره مند شده یا دانش آموخته شفاعت کنی ، پس همراه با او گروه گروه وارد بهشت می شوند ) .

از ایشان (ع) نقل است که می فرماید : ( محمد بن جواد (ع) می فرماید : همانا کسانی که یتیمان آل محمد که از امامشان جدا شده اند و در جهل خود سرگردان و اسیر شیاطین و ناصبی ها شده اند را سرپرستی کنند ، و آنان را نجات دهند و از سرگردانی و قهر شیاطین با بازگرداندن وسوسه هایشان و از قهر ناصبی ها با آوردن حجت های خدایشان و دلیل های ائمه خویش خارج سازند ، نزد خداوند بر عابد به بهترین شکل ممکن برتری داده می شوند بیشتر از برتری آسمان بر زمین ، و برتری عرش و کرسی و حجابها بر آسمان ، برتری آنها بر عابد مانند برتری ماه شب چهارده بر کوچکترین ستاره در آسمان است ).

حضرت فاطمه زهرا (س) هر دو نوع یتیم را کفالت می کند :

حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا (س) قدم در جای پای رسول خدا (ص)  در اقوال ، افعال و خصلتهای نیکوی ایشان داشت ، و با وجود اینکه در علم الهی از قبل روشن بود که ایشان در بهشت در مقام و درجه رسول خدا (ص) خواهد بود ، لکن آن حضرت همچنان نسبت به انجام آنچه که موجب تقرب او به خداوند متعال و پیامبر (ص) او می شد ،  حریص بود ، و به آن استحقاق و عطای سابق الهی اکتفا نمی کرد ، بلکه آن را با تلاش مستمر و تحمل مشقتها و سختی های فراوان در انجام مسئولیتها و صبر بر آنها تقویت کرد ، و استحقاق خود برای رسیدن به آن مقام و منزلت را اثبات کرد ، در زیارت ایشان در روز یک شنبه آمده است : ( سلام بر تو ای آزموده، آزمودت خدایی که تو را آفرید، پیش از آنکه تو را بیافریند، پس به آنچه آزمودت تو را شکیبا یافت) ، آن حضرت (س) وظایف و عهدی را که با خدای خود بسته بود را به خوبی ادا کرد و با بالاترین درجه موفق به گذراندن امتحانات الهی شد .

یکی از امتحانهایی که حضرت (س) در گذراندن آن موفق بود کفالت هر دو نوع یتیمی بود که آنها را قبلا بیان کردیم .

در رابطه با یتیم نوع اول خداوند متعال برای ایشان ، امیرالمؤمنین و دو فرزندشان یعنی حسن و حسین ( صلوات الله علیهم ) در قرآن کریم شهادت می دهد که با وجود نیاز آنها به غذا به دلیل اخلاص و عشقی که به خداوند متعال داشتند ، غذای خود را به یتیمان دادند {و به [پاس] دوستى [خدا] بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى‏ دادند * ما براى خشنودى خداست كه به شما مى ‏خورانيم و پاداش و سپاسى از شما نمى‏ خواهيم}[11].

در زندگینامه آن حضرت می خوانیم که ایشان آنقدر گندم آسیاب کردند که دستانشان پینه بسته بود و از بس که تنور را روشن کرده بود لباسهایش از دود آتش سیاه گشته بود ، همه این زحمت برای آماده کردن غذا برای همسر و فرزندانش نبود ؛ چرا که آنها تنها برای جلوگیری از ضعف و بی رمقی غذا می خوردند ، بلکه همه این زحمتها همانطور که از روایات دیگر اثبات می شود به جهت تعداد افراد زیادی بود که به آنها غذا می داد و سرپرستی آنها را بر عهده گرفته بود ، حتی هنگامی که در حال وداع با این دنیا بود توصیه در مورد یتیمان را فراموش نکرد ، در روایت است که آن حضرت در توصیه به امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) می فرماید : (ای ابا الحسن بر سر آن دو فریاد نزن چرا که آنان بعد مرگ من یتیم می شوند ، دیروز پدربزرگشان را از دست دادند و امروز مرا از دست خواهند داد)^([12]).

اما در رابطه با نوع دوم از یتیمان ، حضرت در کفالت اینگونه ایتام تلاش بی وقفه ای داشتند ، از حضرت امام حسن عسکری (ع) روایت است که می فرماید : (زنی خدمت حضرت صدیقه کبری (س) آمد و عرضه داشت : مادر ضعیفی دارم که درمورد نمازش دچار شبهه شده و مرا برای حل آن به محضر شما فرستاده است ، حضرت فاطمه (س) پاسخ ایشان را دادند ، اما آن زن تا ده سوال پرسید و حضرت جواب همه آنها را بیان کردند ، پس از سوال وجوابهای فراوان آن زن احساس شرمندگی کرد و به حضرت (س) عرض کرد : ای فرزند رسول خدا (ص) من بیش از این قصد مزاحمت برای شما ندارم ، اما حضرت فاطمه (س) فرمودند : هر مساله ای برایت پیش آمد بیا و از من بپرس ، اگر کسی یک روز و در قبال یکصد هزار دینار اجیر شود تا بار سنگینی را به پشت بام ببرد آیا این عمل برای او سنگین و ناگوار است ؟ آن زن پاسخ داد : خیر حضرت فرمود: مزد من در برابر هر مساله ای که از من پرسیده شود بیشتر از وزن مروارید هایی است که فاصله زمین تا عرش را پر کرده پس سوالاتی که از من پرسیده می شوند اصلا باعث زحمت و ناخوشی من نمی شوند . از پدرم رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: علما و دانشمندان شیعیان و پیروان ما در روز قیامت در حالی محشور می شوند که تاج کرامت برسر نهاده اند چون آنان در دنیا بر هدایت بندگان خدا تلاش و کوشش داشته اند ، مورد لطف ورحمت خدا قرار می گیرند و هدایا و خلعت های فراوان و گرانبهای بهشتی از جنس نور تقدیمشان می شود سپس منادی الهی ندا می دهد که ای سرپرستان یتیمان آل محمد که آنها را در روزگار یتیمی و محرومیت از وجود ائمه خود هدایت و راهنمایی کردید ! اینها شاگردان و یتیمانی هستند که شما آنها را سرپرستی و هدایت نمودید ، پس از خلعت هایی که به شما ارزانی شد ، به آنها نیز بدهید .در این هنگام به  اندازه علومی که مردم ازان فرا گرفته اند به آنها خلعت می دهند تا جایی که برخی از مردم صد هزار خلعت نصیب آنها می شود ، و پس از آن خداوند از فضل خود خلعت های علما را فزون و مضاعف میگرداند. پس از آن حضرت زهرا (س) فرمود : ای بنده خدا ، ارزش یکی از آن خلعت ها ، هزار هزار بار بیشتر از آنچه است که در این دنیا وجود دارد و خورشید بر آن می تابد) ^([13]).

همچنین از ایشان نقل است که می فرماید : ( علی ابن ابی طالب (ع) فرمود : کسی که فرد نیازمند در امر دینش و ناتوان در معرفتش را در مقابل دشمن تقویت کند و آن مخالف را محکوم نماید ، روزی که او را در قبر می گذارند ، خدا به او تلقین می نماید که بگوید : الله پرودگار من ، محمد (ص) پیامبر من و حضرت علی ولی من است و کعبه قبله من و قرآن مایه شادمانی قلب من و مومنان برادر من هستند ، پس خداوند می فرماید دلیل و برهان قاطع آوردی ، پس به این سبب بالاترین درجات بهشت برتو واجب شد ، دراین هنگام قبرش به فرحبخش ترین باغهای بهشت تبدیل می شود)^([14]).

مسئولیت ما در قبال کفالت این دو نوع ایتام :

ای خواهران و برادران : بیایید از حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا (س) تأسی بگیریم و ایشان را الگوی خود قرار دهیم و با کفالت هر دو نوع یتیم در بهشت در  کنار ایشان و پدر بزرگوارشان (صلوات الله علیهما وآلهما) قرار گیریم .

امروز کشورما به دلیل جنگ و قتل و گورهای دسته جمعی در زمان حکومت صدام ، و جنایتهای تروریستها و آشفتگی برنامه ریزی شده و کشتار بی حساب وکتاب در زمان حضور اشغالگران ، دارای صدها هزار یتیم است ، این ایتام مسئولیت بزرگی را بر دوش همه امت قرار داده اند ، و اگر به آنها رسیدگی نشود تبدیل به یک نسل کامل از تبهکاران ، قاتلان ، بیماران روانی ، منحرفان اخلاقی و کینه ورزان به جامعه می شوند ، در حالی که با توجه به توصیه های نبوی که بیان شد حضور این افراد در جامعه فرصت بزرگی برای عبادت و رسیدن به قرب الهی را برای ما مهیا می کند .

اما در رابطه با نوع دوم از یتیمان باید بگوییم این افراد اکثریت مردم را شامل می شوند ، که در بین آنها افرادی پیدا می شوند که حتی احکام ضروری دین مانند نماز ، وضو و غسل را نمی دانند ، و برخی به دلیل مواجهه با شبهات مختلف دچار تردید و آشفتگی ذهنی شده اند ، عده ای نیز به دلیل غفلت و نبود کسانی که آنها را موعظه و به سوی خداوند متعال دعوت کنند ، در گرداب گناهان غوطه ور شده اند ، و در میان آنها افرادی وجود دارند – آنچنان که در روایت شریفه توصیف شده اند – که هر صدایی را که می شنوند به دنبال آن حرکت می کنند ، و برخی نیز ضعیف و یا مستضعف هستند که نیاز به کسی دارند که اعتقادات و ایمان آنها را تقویت کند ، شاید شما به دلیل ارتباط با مردم و آشنایی با محیطی که در آن زندگی می کنید ، بیشتر از من مصادیق این افراد را بشناسید ، شاید برخی از شما به دلیل حضور در مراسم هایی که در مناسبتهای اجتماعی و دینی برگزار می شوند نسبت به بسیاری از مواردی که بیان شده اطلاع پیدا کرده باشند .

در برابر شما فرصت بزرگی قرار گرفته تا با حمایت از یتیمان نوع اول و با سرپرستی ، مراقبت و تربیت آنها و با ایجاد مراکز نگهداری ، آموزشی ، سرگرمی و غیره ، قدم بزرگی را در رسیدن به قرب الهی و قرار گرفتن در جوار رسول خدا (ص) و حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا (س) بردارید ، در همین راستا مرجعیت عالیقدر نیز بخش زیادی از حقوق شرعی را جهت هزینه برای سرپرستی وکفالت ایتام تخصیص داده است .

فرصت بزرگتری که در برابر شما قرار دارد ، کفالت ایتام نوع دوم است ، که امکان آن برای همه فراهم است ؛ زیرا هر یک از ما نسبت به یک مسأله شرعی و یا روایتی شریفه و یا موعظه ای سودمند آگاهی داریم ، لذا همه ما باید به برکت حضرت زهرا (س) حرکت بزرگی را آغاز کنیم که در طی آن هر چند به اندازه یک سخن مفید ، یا موعظه ای که شنیده ایم ، و یا مسأله ای که یاد گرفته ایم و یا عمل صالحی که آن را انجام داده ایم ، مردم را آموزش دهیم .

 در این راه نسبت به هیچ یک از اعضای خانواده ، دوستان و همکاران خود بخل نورزید ، و تا جایی که می توانید بین افراد بیشتری منتشر کنید تا پاداش شما نزد خداوند متعال بیشتر گردد و رضایت الهی و همنشینی با رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و صدیقه طاهره (س) شامل حال شما شود ، این مسئولیت تنها بر دوش حوزه علمیه نیست ، بلکه هر کس که چیزی بیاموزد هر چند به اندازه یک مساله شرعی باشد بار این مسئولیت بر دوش او خواهد بود ، شما شیعیان امیرالمؤمنین (ع) هستید لذا باید به وصیت ایشان که در زمان رحلتشان به آن توصیه کرد عمل کنید ، این روایت در کافی با سندی صحیح روایت شده ، حضرت می فرماید : (درباره یتیمان از خدا بترسید و مبادا یک روز سیرشان کنید و یک روز گرسنه بمانند و مبادا که با حضور شما آنان از بین بروند؛ زیرا از رسول خدا (ص) شنیدم که می ‏فرماید : هر کس یتیمی را سرپرستی کند، تا آن که بی‏ نیاز شود، خداوند عز و جل با این کار بهشت را بر او واجب گرداند، همچنان که آتش دوزخ را بر خورنده مال یتیم واجب ساخته است)^([15]).

همچنین به امام خود حضرت مهدی (صلوات الله علیه) تأسی کنید ؛ چرا که ایشان با وجود غیبت و عدم امکان ادای نقش خود در زندگی امت ، ولی لحظه ای از حال شیعیان خود غافل نشده است ، حضرت می فرماید : (  ما اگرچه هم اکنون در مکانی دور از جایگاه ستمگران سکنی گزیده ایم ، که خداوند صلاح ما وشیعیان با ایمان ما را مادامی که حکومت دنیا به دست تبهکاران می باشد در این کار به ما ارائه فرموده است ، ولی در عین حال بر اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نیست ، از خواری و مذلتی که دچارش شده اید با خبریم ؛ از آن زمان که بسیاری از شما به برخی از کارهای ناشایستی میل کردند که پیشینیان شما از آنها دوری می جستند ، و عهد و میثاق مأخوذ خدایی را آنچنان پشت سر انداختند که گویا به  آن پیمان آگاه نیستند . ما شما را رها نکرده و یادتان را از خاطر نبرده ایم ؛ اگر جز این بود بلا ها و مصیبت ها بر شما فرود می آمده ، و دشمنان شما را ریشه کن می نمودند ، پس تقوای خدا پیشه کنید..)^([16]).