حضرت زهرا (سلام الله علیها) الگویی نمونه^([1])

س1. در جامعه ای که در آن مردان در بیشتر مسائل بر زنان مقدم هستند ، وجود حضرت زهرا (س) چه نقشی را در اسلام می تواند ایفا کند ؟

حضرت آیت الله العظمی یعقوبی: بسم الله الرحمن الرحیم ، الحمدلله رب العالمین ، و صلی الله علی ساچئ الخلق اجمعین ابی القاسم محمد وآله الطیبین الطاهرین

پیامبر گرامی اسلام (ص) در جامعه ای مبعوث شد که مملو از جهل و منکرات و فحشا بود که در کتاب ( الأسوة الحسنة) تصویری از وضعیت آن جامعه را منعکس کرده ایم ، از جمله منکراتی که در آن جامعه رواج داشت : تحقیر و سرکوب زن بود تا جایی که برای خلاصی از او هنگام تولد او را زنده به گور می کردند ، خداوند احساس مردان را هنگامی دختری برای آنها متولد می شد را اینگونه توصیف می کند : {هر گاه يكى از آنان را به دختر مژده آورند چهره‏ اش سياه مى‏ گردد در حالى كه خشم [و اندوه] خود را فرو مى ‏خورد * از بدى آنچه بدو بشارت داده شده از قبيله [خود] روى مى ‏پوشاند آيا او را با خوارى نگاه دارد يا در خاك پنهانش كند وه چه بد داورى مى كنند}[2].

دین اسلام از طرق مختلف سعی در ریشه کردن این ظلم را داشت ، که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1-  تأکید در آیات و روایات مختلف بر تساوی میان زن و مرد در حقوق و در پاداش ، خداوند متعال می فرماید:{ پس پروردگارشان دعاى آنان را اجابت كرد [و فرمود كه] من عمل هيچ صاحب عملى از شما را از مرد يا زن كه همه از يكديگريد تباه نمى ‏كنم}[3].

2-  بیان نمونه هایی از زنان با فضلیت تا الگویی برای زنان و مردان باشند و مردان قبل از زنان بفهمند که یک زن می تواند مراتب کمال را تا جایی طی کند که مردان نسبت به آن غبطه بخورند ، مانند حضرت مریم و زن فرعون ، خداوند متعال می فرماید : {و براى كسانى كه ايمان آورده‏ اند خدا همسر فرعون را مثل آورده آنگاه كه گفت پروردگارا پيش خود در بهشت‏ خانه‏ اى برايم بساز و مرا از فرعون و كردارش نجات ده و مرا از دست مردم ستمگر برهان * و مريم دخت عمران را همان كسى كه خود را پاكدامن نگاه داشت و در او از روح خود دميديم و سخنان پروردگار خود و كتابهاى او را تصديق كرد و از فرمانبرداران بود}[4] در این آیه به صورت صریح زن فرعون و مریم دختر عمران به عنوان الگویی برای همه کسانی که ایمان آورده اند ، معرفی شده اند .

3-  تهدید و ترساندن کسی که زن را به قتل مادی و یا معنوی برساند یعنی با اهانت و ظلم شخصیت او را خرد کند ، خداوند متعال می فرماید : {پرسند چو زان دخترك زنده به‏ گور * به كدامين گناه كشته شده است}[5]، و در روایتی شریف در مورد رنان آمده که : (کسی  آنها را مورد احترام و تقدیر قرار نمی دهد مگر اینکه خود بزرگوار باشد و کسی به آنها توهین نمی کند مگر اینکه خود پست و فرومایه باشد ) ^{([6]) .}

4-  اعطای درجات عالیه به کسی که از تولد دختر خوشحال شود ، و زن را مورد احترام و تقدیر قرار دهد ، از حضرت امام صادق (ع) با سندی بسیار موثق نقل شده که می فرماید : ( رسول خدا (ص) فرمود : کسی که از  سه دختر و یا سه خواهر مراقبت کند ، بهشت بر او واجب می شود ، از پیامبر پرسیده شد اگر دو تا باشند چه؟ حضرت فرمود : بهشت بر او واجب می شود ، همچنین از ایشان پرسیده شد : اگر یکی باشد چه ؟ حضرت فرمود : باز هم بهشت بر او واجب می شود ) ^([7]) ، علاوه بر این حضرت امام صادق (ع) می فرماید : ( دختران حسنات هستند و پسران نعمت ، بر حسنات پاداش داده می شود و از نعمت پرسیده می شود)[8] ، حضرت امام رضا (ع) از رسول خدا (ص) نقل می فرماید : ( خداوند متعال رأفت بیشتری به دختران نسبت به پسران دارد ، و اگر مردی زن محرمی را شاد کند خداوند در روز قیامت او را خوشحال خواهد کرد)^([9]).

5-  قرار دادن رسول خدا (ص) که برترین مخلوقات و سرور آنها است به عنوان پدر دختران ، در روایتی صحیحه از امام صادق (ع) نقل است که می فرماید : ( رسول خدا (ص) پدر دختران بود ) ^([10]) و خداوند نسل او را از دخترش فاطمه زهرا (س) قرار داد و او را کوثر نامید که به معنای خیر کثیر است ، خداوند متعال می فرماید :{ما به تو کوثر را عطا کردیم }[11]، از مهمترین راهکارهای ریشه کن سازی این ظلم مشرف ساختن مسلمانان و بلکه همه مردم به بانویی بود که بعد از پدر خود رسول خدا (ص) و همسر خویش امیرالمؤمنین (ع) کاملتر از همه خلایق بود ، این بانو حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا (س) است که سرور مردان و زنان جهان است ، نباید کسی گمان کند که آن حضرت تنها سرور زنان عالم است ، خیر ایشان سرور همه مردان و زنان جهان است ، برای اثبات این مسأله یک دلیل را بیان می کنم ، در آیاتی که در نکته شماره 2 بیان شد آمده است که خداوند متعال حضرت مریم و زن فرعون را الگویی برای مؤمنان قرار داده است ، با توجه یه اینکه حضرت زهرا (س) مقامی برتر از ایشان دارد بدون شک الگویی شایسته تر از آنها خواهد بود.

س2: در سخنرانی های مبلغان و در بعضی از کتب این نکته بیان شده که علت نامگذاری حضرت زهرا (س) به فاطمه این بوده است که خداوند متعال ایشان و محبان او را از آتش جهنم دور کرده است . آیا می توان این مسأله را پذیرفت که صرف داشتن محبت به فاطمه (س) باعث نجات انسان می شود ؟

پاسخ حضرت آیت الله العظمی یعقوبی: می توان پاسخ این پرسش را در چند سطح داد :

1-    اگر این مسأله در روایات معتبر ذکر شده باشد ما چاره ای نداریم جز اینکه آنچه که از پیامبر (ص) و اهل بیت معصوم ایشان (علیهم السلام) صادر شده را بپذیریم ، و در صورتی که سند روایت غیر معتبر باشد آن روایت را نخواهیم پذیرفت ، یکی از طرق معتبره روایت محمد بن مسلم است که می گوید : ( شنیدم اباجعفر(ع) می فرماید : حضرت فاطمه زهرا (س) بر دروازه جهنم می ایستد ، و هنگامی که روز قیامت فرا می رسد بر پیشانی هر شخص نوشته می شود که او کافر است و یا مؤمن ، و دستور داده می شود کسی را که گناهانش زیاد باشند به جهنم ببرند هر چند که محب فاطمه باشد ، هنگامی که فاطمه ببیند بر پیشانی او محب نوشته شده است می فرماید : ای پروردگار مرا فاطمه نام نهادی و وعده دادی پیروان و ذریه مرا از آتش جهنم دور کنی ، وعده تو حق است و هیچ گاه خلف وعده نمی کنی ، خداوند متعال می فرماید : ای فاطمه راست می گویی من تو را فاطمه نام نهادم و هر که ولایت تو را بپذیرد و محبت تو و فرزندانت را داشته و ولایت آنها را بپذیرد ، او را از آتش جهنم دور خواهم کرد و وعده من حق است و هیچ گاه خلف وعده نخواهم کرد ، و علت اینکه دستور دادم این بنده را به آتش جهنم ببرند این بود که او را شفاعت کنی و شفاعت تو را بپذیرم تا ملائکه ، انبیا و پیامبران و همه کسانی که حاضر هستند جایگاه تو را نزد من ببینند ، پس دستان هر کس که بر پیشانی او مؤمن نوشته شده را بگیر و وارد بهشت کن ) ^([12]).

2-    این حدیث را نه تنها علمای شیعه بلکه علمای اهل سنت نیز از طرق مختلف نقل کرده اند ، و صاحب کتاب ( فضائل الخمسة من الصحاح الستة: 3/151) تعدادی از این منابع را ذکر کرده است مانند کتب ذخائر العقبی و کنز العمال و کتاب تاریخ بغداد نوشته خطیب بغدادی با ترجمه غانم بن حمید الشعیری که این حدیث را به نقل از ابن عباس روایت می کند .

3-    چرا باید این قضیه را بسیار عجیب بدانیم که خداوند متعال شخصی را که مستحق نیست فقط به خاطر کاملترین بندگان خود یعنی حضرت زهرا (س) و به جهت نشان منزلت او برای خلایق آن شخص را ببخشد ، فضل و بخشش خداوند متعال بی انتها و نعمتهای خود را بدون آنکه مستحق آن باشیم به ما عطا می کند ، بله در صورتی که یک شخص بی گناه را مجازات کند منافی عدالت خواهد بود ، اما بخشش یک شخص غیر مستحق از روی فضل و کرم خویش متناسب با صفات خداوند متعال است .

مثالی را از شبکه های تلویزیونی برای شما بیان می کنم ، در بعضی از این شبکه ها مسابقه هایی برگزار می شود و به برندگان جوایزی اهدا می شود ، گاهی اوقات مدیران برنامه برای هدفی خاص مانند تبلیغات و یا کمک به مردم به هر نحوی که شده سعی می کنند به شرکت کنندگان در مسابقه جایزه بدهند ، مثلا اگر شرکت کننده نتوانست پاسخ سوالات را بدهد پرسشهای ساده تری از او می پرسند تا جایی که اگر نتوانست به آنها پاسخ بدهد از او می پرسند که نام تو چیست ؟ و هنگامی که پاسخ می دهد همه خوشحال می شوند و او را برنده اعلام می کنند و به او جایزه می دهند .

4-    مقصود از محبتی که در روایات آمده ، محبتی نیست که منشأ آن  یک میل عاطفی حاصل شده از یک حالت اجتماعی وراثتی و یا تقلید از پدران است ؛ چرا که این عوامل ارزشی ندارند ، بلکه مقصود از آن محبت حاصل شده از معرفت است که لازمه آن تبعیت از سیره و روش زندگی محبوب و راضی کردن اوست ، شاعر می گوید :

5-     

     تعصي الإله وأنت تزعم حبــه        هذا لعمــرك في الفعال بديعُ

( معصیت خدا را انجام می دهی در حالی که گمان می کنی او را دوست داری .. به جان تو قسم که این کار عجیبی است) 

   لو كان حبّك صادقاً لأطــعته         إن المحبَّ لــمن أحبَّ مطيعُ

( اگر واقعا او را دوست داشتی از او اطاعت می کردی .. همانا که عاشق مطیع معشوق خود است)

س 3: آیا صفات و ویژگی هایی که حضرت زهرا (س) کسب کرده فقط به دلیل این بوده که دختر رسول خدا (ص) بوده است و یا اینکه هر زنی می تواند آنها را کسب کند ؟

پاسخ حضرت آیت الله یعقوبی : رسول خدا (ص) هیچ گاه کسی را بدون داشتن استحقاق کافی مقدم نمی دارد ؛ چرا که خداوند متعال او را اینگونه توصیف می کند : {و از سر هوس سخن نمی گوید * بلکه این وحیی است که به او وحی می شود}[13] ، همچنین می فرماید: {و اگر [او] پاره‏ اى گفته ‏ها بر ما بسته بود *دست راستش را سخت مى‏ گرفتيم * سپس رگ قلبش را پاره میکرديم }[14].

معیارهای تكريم و برتري اشخاص در قرآن کریم مشخص است : {ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست بى‏ ترديد خداوند داناى آگاه است}[15] ، و نسب خانوادگی هیچ تأثیری در آن ندارد ، خداوند متعال می فرماید: : {پس آنگاه كه در صور دميده شود [ديگر] ميانشان نسبت‏ خويشاوندى وجود ندارد و از [حال] يكديگر نمى ‏پرسند * پس كسانى كه كفه ميزان [اعمال] آنان سنگين باشد ايشان رستگارانند *و كسانى كه كفه ميزان [اعمال]شان سبك باشد آنان به خويشتن زيان زده [و] هميشه در جهنم مى‏ مانند}[16]. این در حالی است که در قرآن کریم یک سوره کامل در نکوهش ابولهب عموی پیامبر (ص) نازل شده است .

حضرت زهرا (س) صرفا به دلیل نسبت خانوادگی خویش با رسول خدا (ص) این جایگاه رفیع را بدست نیاورده است ، بلکه با طی کردن قله های کمال به آن دست یافته است .

بله دختر رسول خدا (ص) بودن شرایط لازم مانند پاکی در ولادت ، فضای مثبت درون خانواده ، تربیت نیکو و مراقبت مستقیم از سوی رسول خدا (ص) ، فرصت مناسب برای تکامل آن حضرت را فراهم آورد .

و بر همین اساس با توجه به رحمت و لطف بیکران الهی امکان تکامل نامتناهی برای همه مردم موجود است ، ولی خداوند متعال با علم ازلی خود می داند که کسی جز حضرت زهرا (س) به این مقام و مرتبه نخواهد رسید .

س 4: یکی از ویژگی هایی که حضرت زهرا (س) بدان متصف شده نقل فراوان احادیث پدر خود است ، در حالی که برخی معتقدند این بُعد از زندگی حضرت کاملا مخفی مانده و به آن دسترسی نداریم ، نظر شما در این رابطه چیست ؟

پاسخ حضرت آیت الله یعقوبی: این نکته کاملا درست است که حضرت زهرا (س) بهره علمی فراوانی به صورت مستقیم از پدر خود و همچنین از طریق صحبتهای فرزندان خود حسنین که هر روز پس از برگشتن از مسجد جد بزرگوار خود رسول خدا (ص) آنچه را که بر پیامبر نازل شده و با مردم بازگو می کرد را برای مادر خود نقل می کردند ، آن حضرت رهنمودهای پیامبر را در کاغذهایی تدوین می کرد ، که متأسفانه تعداد ناچیزی از آنها بدست ما رسیده است ، مجموعه این اوراق که به (مصحف فاطمه) معروف شده اند بین فرزندان معصوم (علیهم السلام) آن حضرت دست به دست می شد ، و آنان از این مصحف بهره فراوانی می بردند ، از امام حسن عسکری (علیه السلام) نقل است که می فرماید : ( ما حجت خدا بر مردم هستیم و مادرم فاطمه حجت خدا بر ما است ) ، این مصحف همانند قبر حضرت زهرا (س) از دسترسی امت اسلامی مخفی مانده است و مردم از برکات بزرگ آن محروم مانده اند .

یکی از کسانی که این مصحف را دیده صحابی بزرگوار عبدالله انصاری است که در آن نامهای دوازده امام را دیده است . در یک روایت معتبر حضرت امام باقر (ع) به نقل از جابر بن عبدالله انصاری می فرماید : ( بر فاطمه (س) وارد شدم در حالی که لوحی در دستان او یافتم که در آن نام دوازده امام از فرزندان او نوشته شده بود ، آخرین آنها حضرت قائم بود و نام سه نفر از آنها محمد و نام چهار نفر دیگر از آنها علی بود )^([17]).

س5: صحبتها و شبهات زیادی در مورد کتابی به نام فاطمه مطرح شده است ، آیا این کتاب وجود دارد و در زمان ما موجود است ؟ مضمون و محتوای این کتاب در صورت موجود بودن چیست ؟

پاسخ حضرت آیت الله یعقوبی : در پاسخ پرسش قبلی مقصود از مصحف فاطمه را توضیح دادیم و گفتیم که این کتاب مجموعه تفسیر آیات قرآنی ، احکام شرعی و حوادث آینده است که حضرت فاطمه (س) آنها را از پدر خویش (ص) یاد گرفته بود . و با قرآنی که از زمان ائمه معصومین نسل به نسل بدست ما رسیده است  و به ما سفارش شده که آن را در مساجد و نمازهایمان قرائت کنیم و با تلاوت آن روح و قلبمان را سیقل دهیم ، متفاوت است . بنده در سخنانم شواهد زیادی از آیات قرآنی را ذکر کرده ام آیا چیزی غیر از این آیات قرآنی که در دست داری در آنها پیدا کرده ای؟

کسی که این شبهات را برای تفرقه میان مسلمانان {پس از اينكه حق برايشان آشكار شد از روى حسدى كه در وجودشان بود}[18]، مطرح می کند ، باید یک سری به مسجد ، کتابخانه و یا کتابفروشی پیروان اهل بیت (علیهم السلام) بزند و یا به قرائت قاریان قرآن گوش دهد ، آیا قرآن دیگری غیر از قرآن در دسترس همگان پیدا خواهد کرد ؟

اهتمام امامان ما (علیهم السلام) به قرآن و صدور صدها روایت از آنها در جهت تعظیم و تشویق به تلاوت آیات آن و تدبر در معانی و اسرار آن و شکایت قرآن از هجران خود ، و اقدامی که امام حسن عسکری (ع) در مقابل فیلسوف عرب اسحاق کندی انجام داد که در طی آن کتابی را که در بیان تناقضات قرآن کریم نوشته بود را پاره کرد ، همه اینها هر گونه تشکیک در مورد اینکه قرآنی که در دسترس ما است همان قرآن نازل شده بر پیامبر (ص) است را نفی کرد .

بله برخی از صحابه رسول خدا (ص) مصحف هایی داشتند که با قرآن کریم موجود متفاوت بود ، مانند  مصحف ام المؤمنین حفصه ومصحف عبدالله ابن مسعود که با اجتهاد خود سوره ناس و سوره فلق را به این دلیل که جز قرآن نیستند و صرفا دعاهایی بودند که بر پیامبر نازل شدند تا برای در امان ماندن و حفظ حسنین (علیهم السلام) آنها را بخواند ، حذف کرده است، مورخان نقل کردند که عثمان همه آن مصحف ها را سوزاند و تنها یکی از آنها را باقی گذاشت که همان نسخه در دسترس همگان است .

س6: ما عادت کرده ایم که حضرتعالی مانند آنچه که در کتاب ( الأسوة الحسنة) و (دور الأئمة فی الحیاة الإسلامیة) و دیگر کتابها مطرح کرده اید ، درسهایی از سیره عملی زندگانی ائمه معصومین (علیهم السلام) را برای ما بیان کنید و صرفا به نقل تاریخی زندگینامه آنها اکتفا نکنید ، آیا برای شما امکان پذیر است که بعضی از درسهایی را که می توان از زندگی

 حضرت زهرا (س) آموخت را برای ما بیان کنید ؟

حضرت آیت الله یعقوبی: ما در آن کتاب در مورد اهمیت وجود یک الگوی نمونه برای اقناع مردم در هر حرکت اصلاحی صحبت کردیم که یکی از آنها جریان اصلاحی اسلام بود ، چرا که در غیر اینصورت چه ارزشی دارد که انسان سخنی نیکو بر زبان جاری سازد ولی در عمل مخالف با آن رفتار کند ، به همین جهت اهل بیت (علیهم السلام) نقش بسیار بزرگی در تثبیت  اعتقادات اسلامی و احکام شرعی و حفظ آنها داشتند ، در واقع اهل بیت (ع) شریعت اسلامی را به صورت عملی برای مردم مجسم کردند . حضرت فاطمه زهرا (س) نیز الگویی نمونه برای همه مردان و زنان جهان بود ، سیره زندگی آن حضرت سرشار از درسها و عبرتهایی است که سالکان قله کمال می توانند از آنها بهره ببرند :

(1) فناء آن حضرت در ذات باری تعالی و اخلاص ایشان در بندگی خداوند متعال و رسیدن به بالاترین مراتب معرفت توحیدی ؛ همانطور که در روایت شریفه آمده جایگاه مردم در بهشت به اندازه معرفت آنها به خداوند متفاوت خواهد بود ، حضرت زهرا (س) توانست بالاترین مراتب کمال را پس از پدر و همسر خویش (صلوات الله علیهم اجمعین) طی کند و بسیاری از وقت خود را صرف عبادت و راز و نیاز با پروردگار خویش می کرد ، امام حسن (ع) برای برادر خویش امام حسین(ع) روایت می کند که : در شب جمعه مادرم فاطمه (س) را دیدم که در محراب  عبادت خود تا طلوع خورشید مشغول رکوع و سجود بود ) ^([19]) .

حسن بصری می گوید : ( هیچ کس در این امت عابد تر از فاطمه نبود او آنقدر عبادت می کرد تا اینکه پاهایش ورم می کرد ) ^([20]) .

حضرت زهرا (س) می فرماید : ( هر کس عبادت خالصانه خود را برای خدا بفرستد ، خداوند متعال بهترین مصلحتها را برای او فرو می فرستد )^([21]) .

یکی از نتایج این معرفت توحیدی دوری از غیر خدا است ، حضرت امیر المؤمنین (ع) در وصف متقیان می فرماید : ( آنچنان خداوند در چشمانشان بزرگ شده که غیر او در نگاهشان کوچک شده است ) ^([22]) ، به همین جهت حضرت فاطمه (س) زندگی زاهدانه ای در دنیا داشت و رسول خدا (ص) او را به این امر تشویق می کرد ؛ از حضرت امام سجاد (ع) نقل است که می فرماید : ( از اسماء بنت عمیس شنیدم که گفت : من نزد جده تو فاطمه (س) نشسته بودم و گردنبندی از طلا که علی (ع) برای او خریده بوده را به گردن آویخته بود ، در این حال رسول خدا (ص) در حالی رسول خدا (ص) وارد شد و گردنبند را بر گردن او دید ، سپس (ص) فرمود :  ای فاطمه این سخن مردم تو را مغرور نکند که بگویند این دختر پیامبر (ص) است در حالی که زینت جبابره را پوشیده باشی ، سپس فاطمه آن گردنبند را درآورد و فروخت و با آن بنده ای را خرید و آزاد کرد ، رسول خدا (ص) از این کار او بسیار مسرور و خوشحال شد ) ^([23]) .

(2) پیروی دقیق از سیره رسول خدا (ص) ، عائشه ام المؤمنین می گوید ( کسی را ندیدم که شباهت او به رسول خدا (ص) در زی ، وقار و سیره او در نشست و برخاست بیش از فاطمه (س) باشد . او همچنین می گوید : هنگامی که فاطمه (س) بر پیامبر (ص) وارد می شد او را محترم می شمارد و او را می بوسید و در جای خودش می نشاند ، و هنگامی که پیامبر (ص) بر فاطمه وارد می شد از جایش بلند می شد و او را می بوسید و در جای خود می نشاند) ^{([24]) .}

حضرت زهرا (س) تنها به آنچه که در انجام آن رغبت داشت و آنچه که پیامبر (ص) نسب به آن کراهت داشت ، اکفتا نمی کرد ، بلکه اگر می دانست که پیامبر (ص) نسبت به کاری رغبت دارند آن را انجام می داد هر چند که پیامبر (ص) آن را به زبان نیاورد ، روايت است هنگامی که رسول خدا (ص) از سفر برگشت اولین جایی که وارد آن شد منزل فاطمه بود و به فاطمه سلام کرد ، فاطمه به خاطر بازگشت پدر و همسر خویش (صلوات الله علیهما) مقداری خانه را تزئیین کرده بود و هنگامی عدم رضایت پیامبر (ص) را در چهره ایشان دید ، آزین ها را برداشته و آن را به فقرا داد ، سپس رسول خدا (ص) فرمود : پدر فدای او شود – سه بار – دنیا برای محمد و آل محمد نیست و اگر دنبا به اندازه بال پشه ای برای خدا ارزش داشت هیچ گاه کافر جرعه آب از آن نمی نوشید ) ^{([25]) .}

(3) تبعیت از امام خویش یعنی همسر خود امیرالمؤمنین (ع) و دفاع از حق ایشان و یاری او با همه دارایی خود ، که مواضع ایشان پس از وفات رسول خدا (ص) دلیلی روشن بر این مدعاست .

(4) ارتباط او با خانواده ، آن حضرت در رابطه خود با همسر خویش این روایت شریف را (جهاد زن شوهرداری نیکوست) مجسم ساخته بود ،  و تمام تلاش خود را در خدمت به خانه و خانواده قرار داده بود ، امیرالمؤمنین (ع) بارها این مساله را یاد می کرد ، حضرت (س) هنگامی که به رحلت از دنیا نزدیک شده بود امیرالمؤمنین (ع) پرسید : ای پسر عمو آیا از آغاز معاشرت با من تا کنون از من دروغ و یا خیانتی را دیده ای ؟ امیرالمؤمنین (ع) فرمود: تو مهربانتر و وفادارتر از آن هستی که حتی با یک کلمه تو را سرزنش کنم ، دوری تو برای من بسیار سنگین است) ^([26]).

حضرت توانست فرزندان خود را به خوبی تربیت کند به طوری که حسنین (علیهما السلام) را همراه با پدرشان امیر المؤمنین (ع) به مسجد جدشان رسول خدا (ص) می فرستاد و هنگامی که باز می گشتند از همه آنچه که از رسول خدا (ص) شنیده و یا دیده بودند می پرسید ، و به آنها در عبادت و بندگی خداوند متعال کمک می کرد ، در کتاب مفاتیح الجنان در اعمال مربوط به شب قدر آمده که حضرت فرزندان خود را در هنگام روز مقداری می خواباند تا توانایی شب زنده داری و عبادت را داشته باشند ، و به آنها می گفت : ما الآن اوضاع بسیار خوبی در منزل داریم و لوازم آسایش ما فراهم است در حالی که مسلمانان در صدر اسلام شرایط بسیار سختی داشتند و با انواع مشکلات و دشواری ها زندگی می کردند .

(5) حضرت زهرا (س) مثال بارزی از عفت و حیا بودند ، از امام موسی بن جعفر (ع) و ایشان از پدرانشان روایت می کنند که:( علی (ع) فرمود : یک شحص نابینایی اجازه ورود به منزل فاطمه (س) را داشت ، حضرت پوشش خود را کامل کرد ، سپس رسول خدا (ص) از ایشان پرسید ؟ چرا خود را می پوشانی در حالی که او تو را نمی بیند ؟ حضرت (س) در پاسخ فرمود : اگر او مرا نمی بیند من او را می بینم و بوی مرا استشمام می کند ؛ رسول خدا (ص) فرمود : شهادت می دهم که تو پاره ای از تن منی ).

و با همین سند فرمود : رسول خدا (ص) از اصحاب خود در رابطه با زن پرسید : اصحاب گفتند : زن عورت است ، رسول خدا (ص) فرمود : چه زمانی به خداوند متعال نزدیکتر می شود ؟ اصحاب پاسخی نداند ، هنگامی که فاطمه (س) آن سخنان را شنید ؟ فرمود: هنگامی که زن در خانه خود بماند به خدای خود نزدیکتر خواهد بود ، رسول خدا (ص) فرمود : فاطمه پاره ای از تن من است ) ^([27]).

علمای شیعه و سنی روایت می کنند که پیامبر (ص) از فاطمه (س) پرسید : ( چه چیزی برای زن بهتر است ؟ حضرت پاسخ داد : اینکه نه مردی او را ببیند و نه او مردی را ببیند ، رسول خدا (ص) فاطمه را در آغوش خود گرفت و فرمود : فرزندانی هستند که برخی از نسل برخی دیگر پدید آمده اند ) ^([28]).

(6) اظهار کرامت زن در اسلام ، که از نشانه های آن قرار دادن مسئولیت هزینه های زندگی زن بر عهده مرد است ، امام سجاد (ع) در دعای مکارم الأخلاق می فرماید : ( مرا از رنج تحصیل معاش بی نیاز کن و بی حساب روزام ده ، تا از عبادت تو به طلب روزی نپردازم و بار گران عواقب کسب و کار بر دوش نگیرم ) حضرت امام صادق (ع) نیز روایتی را از پدر خود امام باقر (ع) نقل می کنند ، حضرت فرمود: ( علی و فاطمه (علیهما السلام) از رسول خدا (ص) تقاضا کردند که کارهای خانه و بیرون خانه را بین آنها تقسیم نماید ، پیامبر انجام کارهای داخل خانه را به عهده فاطمه (س) نهاد و امور خارج از منزل را به عهده علی (ع) گذاشت ، امام باقر (ع) می گوید : فاطمه (س) فرمود : هیچ کس جز خداوند نمی داند که من چقدر خوشحال شدم از اینکه رسول خدا (ص) کارهای بیرون از خانه را به عهده من قرار نداد و مرا از مراوده با مردان نجات داد) ^([29]).

(7) بهره گیری از بحث و گفت و گو و روشهای مسالمت آمیز برای احقاق حقوق خود از کسانی که به این روشها احترام می گذارند ، این مسأله را می توان در خطبه های آن حضرت (س) با اصحاب رسول خدا (ص) مشاهده کرد ، که مملو از استدلالهای محکم و مستند به کتاب خدا و سنت رسول خدا (ص) بوده است .

(8) مقدم داشتن مصالح مسلمانان و حفظ کیان دولت اسلامی بر مصالح شخصی ، هنگامی که حقوق او و همسرش (علیهما السلام) را غصب کردند عده ای برای یاری آنها اعلام آمادگی کردند ، لکن امیرالمؤمنین (ع) می دانست که هدف آنها ایجاد فتنه و شکاف در صفوف مسلمانان است ، درست زمانی که دشمنان و مخالفان اسلام با کمک منافقان داخلی منتظر ایجاد فرصتی برای نابودی اسلام بوده اند .

(9) ایثار و از خودگذشتگی ، یکی از شواهد این مدعا واقعه ای است که خداوند متعال شأن آن سوره (هل أتی) را نازل کرد ، که در طی آن غذای خود را به فقرا دادند و به مدت سه روز گرسنه ماندند ، و همچنین روایتی است که در آن امام حسن (ع) با برادر خود امام حسین (ع) در مورد مادرشان حضرت صدیقه طاهره (س) صحبت می کرد : ( شنیدم که مادرم برای زنان و مردان مؤمن بسیار دعا می کرد و نام آنها را به زبان می آورد ، و برای خود هیچ دعایی نمی کرد ، به او گفتم : مادر چرا آنگونه که برای دیگران دعا می کنی برای خود دعا نمی کنی ؟ فرمود: ای فرزندم اول همسایه و سپس خانه خود) ^([30]).

روایات دیگر بسیاری در این باب وجود دارد ، که متأسفانه باید اعتراف کنیم که در تبیین شخصیت حضرت زهرا (س) کوتاهی کرده ایم و اگر آنچه که در رابطه با شخصیت و سیره مبارک آن حضرت نوشته شده را بررسی کنیم ، خواهیم دید که بسیار اندک است ، اضافه بر اینکه در عمل نیز کوتاهی کرده ایم یعنی  نتوانستیم زندگی حضرت زهرا (س) را در زندگی واقعی خود مجسم سازیم .

لکن بنده نسبت به این بیداری جهانی در رابطه با قضیه حضرت زهرا (س) خوشبین هستم که بدون شک یک موفقیت بزرگ است و تا حد زیادی می تواند حق را به جایگاه حقیقی خود برگرداند و مقدمات یک حکومت الهی را فراهم کند ، و من الله التوفیق.