مقامات حضرت زهرا و اهل البیت (علیهم السلام)  در قرآن کریم

به مناسبت میلاد صدیقه طاهره حضرت زهرا (س) سعی خواهیم کرد از طریق بررسی آیات قرآنی و با کمک روایات شریفه با برخی از مقامات و ویژگی هایی که بیانگر عظمت آن وجود مقدس هستند آشنا شویم ، هر چند که به دلیل کثرت آنها در بررسی همه این ویژگی ها عاجز هستیم ، نام ها و القاب آن حضرت کاشف از مقامات ایشان هستند مانند ( الطاهرة، المعصومة، الراضية، المرضيّة، أمّ أبيها، سيّدة نساء العالمين، الكوثر، المحدَّثة، البتول ) و غیره .

ما امروز به صورت مختصر به مقامات ایشان که از طریق تلازم و اقتران میان قرآن کریم و اهل بیت (علیهم السلام) - خود ایشان نیز از اهل بیت به شمار می روند – بدست آورده ایم ، اشاره خواهیم کرد . این تلازم از طریق حدیث ثقلین که علمای اهل سنت و تشیع بر صحت و صدور آن از رسول خدا (ص) اجماع دارند ، حاصل می شود ، در مسند احمد بن حنبل به نقل از زید بن ثابت آمده که می گوید : رسول خدا (ص) فرمود: (من دو خلیفه را در میان شما جای می گذارم ، کتاب خداوند متعال که ریسمانی بین آسمان و زمین است – یا ریسمانی از آسمان به زمین است – و عترت من که اهل بیت من هستند و این ذو از یکدیگر جدا نخواهند شد تا در حوض کوثر بر من وارد شوند) ، همچنین این روایت از طریق جمع بسیاری از صحابه نیز نقل شده است .

رسول خدا در جاهای مختلف و با سخن و رفتار خویش مقصود از اهل بیت را بیان کرده اند که همان علی و فاطمه و حسن و حسین ( صلوات الله علیهم اجمعین ) هستند ، در مستدرک الصحیحن به نقل از ام سلمه آمده که می گوید : این آیه {خدا فقط مى‏ خواهد آلودگى را از شما خاندان [پيامبر] بزدايد و شما را پاك و پاكيزه گرداند}[1] در خانه من نازل شده است ، سپس گفت : در این هنگام رسول خدا (ص) دعوت کرد که علی و فاطمه و حسن و حسین به نزد ایشان بیایند و فرمود: ( پروردگارا ایشان اهل بیت من هستند ) سپس ام سلمه گفت : ای رسول خدا آیا من از اهل بیت نیستم ؟ حضرت فرمود: تو در خیر هستی ، اینان اهل بیت من هستند پروردگارا اهل بیت من والاتر اند ) ^([2]).

 با وجود اين روایت و مشخص شدن اهل بیت از زبان رسول خدا (ص) دیگر نیازی نیست به اختلافات لغوی در تعیین معنای اهل بیت و اینکه شامل چه کسانی می شود ، بپردازیم .

بنابراین حضرت زهرا (س) – به موجب حدیث ثقلین -  از اهل بیت ( علیهم السلام) است، که همتا و عدل قرآن کریم هستند و تا روز قیامت از یکدیگر جدا نخواهند شد ، و بر اساس این اقتران و تلازم می توانیم ویژگی های فراوان و مقامات رفیعی را برای اهل بیت ( علیهم السلام) و صدیقه طاهره (س) و امیر المؤمنین (ع) بدست آوریم ، تا بر ادله اثبات امامت و تقدم ایشان بر همه مخلوقات بعد از رسول خدا ( ص) اضافه کنیم . برخی از این مقامات عبارتند از:

1-                مقام عصمت ؛ چرا که قرآن کریم می فرماید :{ از پيش روى آن و از پشت‏ سرش باطل به سويش نمى ‏آيد وحى اى است از سوی حكيمى ستوده}[3]و حضرت زهرا ( س) بدون در نظر گرفتن دیگر ادله اثبات عصمت مانند آیه تطهیر و غیر آن دارای مقام عصمت هست . 

2-                مقام علم و احاطه به هر آنچه که خداوند متعال به آنها یاد داده است ، خداوند متعال کتاب خود را اینگونه توصیف می کند: {این کتاب را که روشنگر هر چیزی است بر تو نازل کردیم}[4]و همچنین می فرماید: {ما هیچ چیزی را در کتاب فروگذار نکرده ایم}[5] با توجه به تلازم میان اهل بیت و قرآن کریم  حضرت زهرا (س) نیز دارای این مقام از علم و احاطه به تمام معارف است ، که خداوند متعال از روی فضل و کرم خویش به ایشان عطا کرده است ، خداوند متعال می فرماید: { به چيزى از علم او جز به آنچه بخواهد احاطه نمى‏ يابند}[6].

3-                قرآن دارای مقام امامت ، رهبری ، حجیت و لزوم اطاعت بر همه مخلوقات است {آنچه را که برای شما آورد بگيريد و از آنچه شما را باز داشت بازايستيد}[7]همچنین می فرماید: {و از سر هوس سخن نمی گوید * این سخن به جز وحیی که وحی می شود نیست}[8]قرآن دارای مقام امامت است ، رسول خدا ( س) می فرماید: بر شما باد که به قرآن تمسک جویید و او را امام و راهبر خویش قرار دهید ) ، بر همین اساس حضرت زهرا (س) نیز دارای مقام امامت و رهبری و لزوم اطاعت بر همه مخلوقات است ، از حضرت امام حسن عسکری (ع) روایت است که می فرماید : ( ما حجت خداوند بر مخلوقات هستیم و مادر ما فاطمه حجت خدا بر ما است ) ^([9])

4-                قرآن حق است و هميشه حق با اوست { اين است كتاب ما كه عليه شما به حق سخن مى‏ گويد}[10]، {پس سوگند به پروردگار آسمان و زمين كه واقعا او حق است همان گونه كه خود شما سخن مى‏ گوييد}[11]، حضرت  زهرا (س) نیز حق حول محور او می چرخد .

5-                قرآن دارای مقام قیومیت ^([12]) مطلق بر بندگان است ، خداوند متعال می فرماید: {ستايش خدايى را كه اين كتاب [آسمانى] را بر بنده خود فرو فرستاد و هيچ گونه كژى در آن ننهاد}[13] و همانطور که سرپرست یک خانواده و یا جامعه دارای ولایت بر آنها است و آنها را رهبری و به سمت منافع و سعادتشان راهنمایی می کند ، حضرت زهرا (س) نیز دارای این ولایت بر مردم است و روش او برترین روشها است ، در آیه قبلی علت قیمومیت اینگونه بیان شده که لا عوج له یعنی هیچ انحرافی در آن نیست .

6-                قرآن مبارک است {و اين خجسته‏ كتابى است كه ما آن را فرو فرستاديمش}[14]یعنی دارای خیر و برکت بسیار است و دارای آثار مبارکی بر فرد و جامعه است , زیرا منبع هدایت ، رهبری ، آرامش و زندگی  سعادتمند برای بشریت و منبع تمامی علوم است ، حضرت زهرا (س) نیز بسیار با برکت و عطای او بی پایان است ، به طوری که خداوند متعال او را کوثر نام گذاری کرد که بمعنای خیر کثیر است .

7-                قرآن مانع ایجاد تفرقه و گمراهی در امت می شود {و همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد و نعمت‏ خدا را بر خود ياد كنيد آنگاه كه دشمنان [يكديگر] بوديد پس ميان دلهاى شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شديد}[15]و قرآن و اهل بیت (ع) ریسمان بلندی هستند که حافظ امت اند ، به همین جهت حضرت زهرا (س) فرمود : ( خداوند متعال امامت ما را مایه نظام امت و مانع تفرقه در آن قرار داده است).

8-                قرآن کریم بسیار  عزیز و گرانقدر است ؛ زیراکتابی مصون از هر گونه تغییر و تحریف است که جز طاهران به آن دسترسی ندارند ، عزیز است ؛ چرا که بر دشمن خود غالب می شود ،  عزیز است زیرا همانند او وجود ندارد ، عزیز است زیرا از راه باطل نمی توان به آن دست یافت و عزیز است زیرا مطلوب است و هرآنچه که مفقود باشد مطلوب واقع می شود ، و به همین شکل حضرت زهرا (س) نیز به تمامی این معانی عزیز است .

9-                قرآن همانگونه که خود را توصیف می کند پند ، شفا ، هدایت و رحمتی برای جهانیان است ، حضرت زهرا  (س) نیز اینگونه است .

10-           قرآن دارای مقام شفاعت است آنگونه که رسول خدا آن را توصیف می کند : ( بر شما باد تمسك به قرآن که شفاعت کننده و شفاعت دهنده است ) ^([16]) . حضرت زهرا (س) نیز در روز قيامت دارای مقام شفاعت است به طوری که در روایت آمده آن حضرت (س) در روز محشر همانند پرنده ای که دانه های سالم را از دانه پوسیده جدا می کند ، پیروان و محبان خود را از دیگران جدا می کند.

11-           قرآن با کسی که او را مهجور کند و از آن اعراض کند و به آن عمل نکند دشمن است ، و همواره حجت او غالب و چیره است بدون اینکه به دلیل و یا برهانی نیاز داشته باشد همانطور که پیامبر گرامی (س) آن را توصیف می کند که (ما حل مصدق ) یعنی حقیقتی که در ادعای خود صادق باشد ، حضرت زهرا (س) نیز اینگونه است در برابر آنکه به او ظلم می کند و حقش را انکار می کند و ولایتش را نمی پذیرد ، می ایستد و همواره در ادعای خویش صادق است .

12-           قرآن تا روز قیامت محفوظ و ماندگار است {بى‏ ترديد ما اين قرآن را به تدريج نازل كرده‏ ايم و قطعا نگهبان آن خواهيم بود}[17] و به همین شکل اهل بیت (علیهم السلام) که همراه با قرآن هستند ، و تا زمانی که قرآن باقی است آنها نیز باقی هستند ، این دلیلی است بر وجود امام منتظر (عج) ، یاد فاطمه و اهل بیت (علیهم السلام) تا روز قیامت باقی خواهد ماند و نور ایشان تایان خواهد ماند ، هر چند که منافقان و حسودان و دشمنان سعی در خاموش کردن نور ايشان و از بين بردن آن داشته باشند {مى‏ خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش كنند و حال آنكه خدا گر چه كافران را ناخوش افتد نور خود را كامل خواهد گردانيد}[18].

13-           اگر به قرآن تمسک بجوییم در هنگام فتنه ها نجات پیدا می کنیم ، از رسول خدا (ص) نقل است که می فرماید : همانا دنیا دار بلا و ابتلا و انقطاع و فنا است ، پس اگر مسائل مختلف همچون شب تاریک بر شما ملتبس شد به قرآن مراجعه کنید ، هر کس قرآن را راهنمای خویش قرار دهد به سوی بهشت هدایت خواهد شد و هر کس که به قرآن پشت کند  به سوی آتش رهسپار خواهد شد ) ، بر همین اساس متمسک شدن به حضرت زهرا (س) عامل نجات دهنده از فتنه ها و هدایت کننده به سوی بهشت خواهد بود.

14-           قرآن کریم خود را اینگونه توصیف می کند {همانا قرآن گفتاری قاطع و روشنگر است * و آن شوخی نیست}[19]سخنان حضرت زهرا (س) نیز همانند قرآن فصل الخطاب است و در آنها حرف بیهوده و بی فایده وجود ندارد .

15-           قرآن کریم مونس و همدم است ، حضرت زین العابدین (ع) می فرماید : ( اگر آنچه که در مغرب و مشرق از بین برود وحشت زده نخواهم شد ما دامی که قرآن را در کنار خود دارم ) ، یاد حضرت زهرا (س) و اهل بیت ( علیم السلام ) نیز اینگونه مونس محبان و پیروان ایشان و سیقل دهنده قلبهای خسته آنان است ).

16-           قرآن کریم هیچ گاه با کثرت تکرار ملالت آور و خسته کننده نمی شود ، امیر المؤمنین (ع) می فرماید : ( تکرار و شنیدن پیاپی آیات ، کهنه اش نمی سازد ، و گوش از شنیدن آن خسته نمی شود ) ، یاد حضرت زهرا (س) نیز اینگونه است هر چقدر تکرار شود بیشتر مورد اقبال و توجه قرار می گیرد حتی اگر در طول ایام سال و سالیان طولانی ادامه پیدا کند .

17-           هر کس حامل قرآن باشد و آن را یاد بگیرد و به دیگران نیز یاد بدهد پاداشی بزرگ خواهد داشت ، از رسول خدا (ص) روایت شده که می فرماید : ( حاملان قرآن در جوار رحمت الهی هستند و با نور خداوند متعال پوشانده می شوند ) ، هر کس یاد حضرت زهرا (س) را زنده نگه دارد و فضائل ، مناقب و مظلومیت ایشان را بازگو کند ، پاداشی اینچنین بزرگ در انتظار او خواهد بود .

18-           حامل قرآن باید اهل خیر و صلاح باشد ، از رسول خدا (ص) روایت شده است که می فرماید :  همانا سزاوارترین مردم به فروتنی در نهان و آشکار حامل قرآن است ، و اولاتر از دیگران در اقامه نماز و روزه گرفتن در نهان و آشکار حامل قرآن است ) به همین جهت پیروان و محبین حضرت زهرا ( س) نیز باید دارای این ویژگی ها و صفات والا باشند .

19-           قرآن دارای ارتباط تنگاتنگی با شب قدر است و نزول آن در این شب اتفاق افتاد {ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم}[20] ، {ما آن را در شبی فرخنده نازل کردیم که ما هشدار دهنده بودیم}[21]حضرت زهرا (س) نیز ارتباطی قوی با شب قدر دارد ، و در روایت شریفه از حضرت امام جعفر صادق (ع) آمده که می فرماید : (هر کس فاطمه (س) را آنطور که شایسته اوست بشناسد ، شب قدر را درک کرده است ) ^([22]) ، در برخی از سخنان خود به صورت مفصل به این حدیث پرداخته ام و وجوهی را برای آن بیان کرده ام .

20-           يكي از آداب تلاوت قرآن خواندن آن با حالتی غمگین است ، از رسول خدا (ص) روایت است که می فرماید : قرآن را با حالتی اندوهگین بخوانید چرا که با اندوه نازل شده است ) ، و همچنین از ایشان (ص) نقل است : ( قرآن را در حال گریه کردن بخوانید ، و اگر نتوانستید گریه کنید خود را به حالت گریه بیاندازید ) ، امیرالمؤمنین (ع) در توصیف متقیان می فرماید: ( اما شبها آنچنان بر پای ایستاده اند تا جزء جزء کتاب را بخوانند ، و به آرامی و با تأنی و تدبر می خوانند ، به هنگام خواندنش خود را اندوهگین می سازند ، و دوای درد خویش را از آن می جویند ) ، حضرت زهرا (س) نیز اینگونه است یاد آن زنده نمی شود مگر اینکه دلها لبریز از اندوه شوند ، و این غیر از آن است که مظلومیت ایشان بازگو شود ،  روایت است که مردی بر حضرت امام صادق (ع) وارد شد در حالی که دختری برای او متولد شده بود ، حضرت (س) فرمود : ( او را چه نام نهاده ای ؟ گفت : فاطمه ، حضرت فرمود : آه آه آه سپس دست خود بر پیشانی خویش گذاشت – تا اینکه فرمود – اگر نام او را فاطمه قرار دادی – پس او را دشنام و لعن نکن و او را نزن) ^([23]) .

این ویژگی هایی را که برای حضرت زهرا (س) بیان کردیم برای ائمه اطهار نیز ثابت هستند ؛ چرا که ایشان از اهل بیت (علیهم السلام ) هستند ، و به دليل مناسبتی که در آن قرار داریم این مباحث را به حضرت زهرا (س) اختصاص داده ایم .

ما این ویژگی ها و مقاماتی را که برای اهل بیت ( علیهم السلام) بیان کرده ایم ، در واقع دعوتی برای تبعیت از این بزرگواران و لبیک به دعوت امام (ع) است ( حضرت امام رضا (ع) می فرماید : خداوند کسی را که یاد ما را زنده کند رحمت کتد ، از ایشان پرسیده شد : چگونه یاد شما زنده می شود ؟ حضرت فرمود : علوم و معارف ما را فرابگیرد و به مردم یاد دهد ، چرا که مردم اگر زیبایی های سخن ما را بشنوند از ما تبعیت خواهند کرد ) ^([24]) .