مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی یعقوبی : حرمت شدید قتل در اسلام

الحمد لله رب العالمين وصلى الله على خير خلقه محمد وآله الطيبين الطاهرين

انسان دارای مقام رفیعی در شریعت اسلامی است ؛ چرا که خلیفه الهی در زمین است (پروردگار تو به فرشتگان گفت: «من در زمين جانشينى خواهم گماشت») (بقره : 30) ، و از این جهت شایسته تکریم از سوی خداوند متعال واقع شده است ] به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم] (إسراء:70)  ، و حرمت او از حرمت کعبه نیز بالاتر قرار داده شده است . در روایت شریفی آمده که حضرت امام باقر (ع) رو به سوی کعبه کرده و فرمود : ( ستایش خاص خدایی است که تو را گرامی داشته و شرافت و عظمت داد و زیارتگاه و امانگاه مردم کرد، و به خدا سوگند که حرمت مؤمن بزرگتر از حرمت تو است ).  در صحیحه ابوحمزه به نقل از حضرت امام باقر و یا حضرت امام صادق (علیهم السلام) آمده است که رسول خدا (ص) در مورد حادثه کشته شدن شخصی که قاتل او مجهول باقی مانده بود ، همانطور که امروزه در برخی از جنایتها قاتل مجهول باقی می ماند ، فرمود : ( کشته ای در میان مسلمانان است و قاتل او ناشناخته است! قسم به آنکه مرا به حق مبعوث کرد ، اگر اهل آسمان و زمین در ریخته شدن خون انسان مسلمانی مشارکت کنند و به آن راضی باشند خداوند آنان را با صورت به آتش مى‌اندازد) .

به قتل رساندن یک انسان خروج از ساحت بندگی خداوند متعال و ایستادن در برابر اوست ؛ زیرا تنها خداوند خالق انسان و مالک حقیقی اوست و فقط اوست که حق تصرف در ملک خود را دارا است .

رسول خدا (ص) هنگامی که مناسک حج خود در حجه الوداع را به اتمام رساند در سرزمین منا در مقابل دهها هزار نفر از مسلمانان ایستاد ، تا رسالت و پیام الهی خود را به آنان برساند و در مورد عادات جاهلی در خونریزی و سبک شمردن آن و حرمت خون انسان فرمود : ( كدام روز حرمت بزرگ‌ترى دارد؟ گفتند: همين امروز ، سپس فرمود: و كدام ماه حرمت بزرگ‌ترى دارد؟ گفتند: همين ماه ، حضرت فرمود: و كدام شهر حرمت بزرگ‌ترى دارد؟ گفتند: همين شهر ، رسول خدا (ص) فرمود: بنابراين، جان و مال شما بر شما حرام است؛ همانند حرمت امروز، در اين ماه و در اين شهر؛ حرمتى تا روزى كه با خداوند ملاقات نماييد. پس در آن روز، خداوند از كردار شما خواهد پرسيد. آگاه باشيد! آيا رسالت خدا را ابلاغ نمودم‌؟ گفتند: آرى ، رسول خدا (ص) فرمود: خداوندا! گواه باش. بدانيد! هركس امانتى نزد خود دارد، آن را به صاحبش بازگرداند؛ زيرا خون هيچ مرد مسلمانى حلال نخواهد بود. هم‌چنين اموالش نيز حلال نخواهد بود؛ مگر با رضايت خودش. بر خود ستم نكنيد و پس از من، به كفر بازنگرديد) .

در بیان عظمت و خطر این مساله همین بس است که کشتن یک فرد به مثابه کشتن تمام انسانها است ، ( هر کس نفسی را بدون حق و یا بی‌آنکه فساد و فتنه‌ای در زمین کرده، بکشد مثل آن که همه مردم را کشته باشد ) ( مائده : 32) .

به همین جهت در شریعت اسلامی مجازات سختی برای قتل انسان تعیین شده است ، و طبق آن هر کس مرتکب قتل عمدی شود ، برای اولیای دم حق قصاص در نظر گرفته شده است ؛ چراکه مجازات اینچنینی می تواند مانع کسانی شود که به فکر تعدی به جان دیگران هستند ، و در سایه آن مردم در آسایش و امنیت می توانند زندگی کنند ، خداوند متعال می فرماید:  (برای شما در قصاص، حیات و زندگی است، ای صاحبان خِرد! شاید شما تقوا پیشه کنید) (بقره: 179).

در همین راستا شارع مقدس هنگامی که قتل به صورت غیر عمدی و یا از روی خطا اتفاق بیافتد ، پرداخت دیه به اولیای دم مقتول را واجب کرده است ؛ تا حرمت خون انسان پایمال نشود هر چند که قتل از روی خطای محض حاصل شده باشد . علاوه براین این حکم باعث می شود مردم از انجام هر چیزی که ممکن است زمینه کشتن و یا ضرر به دیگران را فراهم کند ، پرهیز کنند ، و از سویی دیگر پرداخت دیه به اولیای دم مقتول موجب دلگرمی و آرامش خاطر آنها می شود و باعث برچیده شدن زمینه های انتقام می شود ؛ لذا به دیه (عقل) به معنای منع گفته می شود ؛ چرا که از خونریزی دوباره منع و جلوگیری می کند و جامعه را از کشت و کشتارهای پیوسته با برچیده شدن اسباب و زمینه ها، محافظت می کند.

با این وجود آنچه که ما امروزه در کم ارزش شمردن خون انسانها شاهد هستیم و حوادث قتل و خونریزی که صرفا به دلیل اختلاف در دیدگاه و یا اختلاف در یک مسئله خاص و یا به دلیل کشمکش های سیاسی ، قومیتی ، مذهبی ، جغرافیایی و مانند آنها صورت می گیرد ، از بزرگترین حرام های الهی است که غضب شدید خداوند متعال و دوری از او را به دنبال دارد.

از این رو اهل حکمت و درایت باید تمام تلاش خود را در جهت جلوگیری و اصلاح امور و محافظت از جامعه از اینگونه رفتارهای هنجار شکن انجام دهند .

 والله ولي التوفيق.

محمد يعقوبی/ نجف اشرف

18 محرّم الحرام 1442

7/9/2020