برخي آداب و سنن و مستحبات مربوط به قرائت قرآن

در اينجا مايلم برخي آداب و سنن و مستحبات مربوط به قرائت قرآن كه از احاديث شريف برداشت شده است را بيان نمايم:

1-­ بهترين مدت زمان ختم قرآن يك ماه است و افزون بر چهار ماه نيز نشود. يعني در طي سال سه بار قرآن ختم شود و اين علاوه بر دوره­هاي اضافي است كه شايسته است در ماه مبارك رمضان ختم شود.

2- قرائت به شيوه ختم باشد يعني از ابتدا تا انتهاي قرآن آغاز شود. قرائت سوره­هاي پراكنده با هر ميزان اهميت، موجب ختم كامل قرآن و دريافت بركات آن نیست. در حديث شريفي از اين شيوه ختم قرآن با عنوان «الحال المرتحل: حالت كوچ کننده» تعبير شده است.

3- ختم قرآن مقارن با روز جمعه باشد و به‌هنگام ختم، دعاي ويژه آن كه در صحيفه سجاديه آمده است، خوانده شود.

4- با ختم قرآن، قرائت آن متوقف نشود، بلكه اين ختم را به‌طور مستقيم با شروع ختم بعدي وصل نمايد حتي اگر با سوره فاتحه و پنج آيه نخست سوره بقره آغاز كند.

5- به‌هنگام قرائت با طهارت و در جايگاه نماز خويش رو به قبله باشد.

6- در تفسير اين آيه «اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا[1]: شكيبايى ورزيد و يكديگر را به شكيب فرا خوانيد و از مرزها نگهبانى كنيد» آمده است: هر كه در جايگاه نماز خويش منتظر فرارسيدن زمان نماز بماند از جمله جهادگران و حافظان مرزها است. پس انسان مؤمن براي كسب فضل جهادگران این فرصت یعنی همان مدت انتظار وقت نماز را براي تلاوت قرآن مغتنم مي­شمرد و اگر اين انتظار در مسجد و براي نماز جماعت باشد، پاداش آن بسي بزرگ‌تر خواهد بود.

7- استحباب خواب با طهارت و قرائت قرآن قبل از رفتن مؤمن به بستر خويش وارد شده است. در حديثي چنین آمده است: «من أحدث و لم يتوضأ فقد جفاني و من توضأ و لم يصلِّ ركعتين فقد جفاني و من صلي ركعتين و لم يدعني فقد جفاني و من دعاني و لم اجبه فقد جفوته و لستُ بربٍ جافٍ: هر كه قضاي حاجت كند و پس از آن وضو نسازد از من دوري گزيده است و هر كه وضو بگيرد اما دو ركعت نماز نگذارد از من روي تافته است و هر كه دو ركعت نماز را ادا كند اما پس از آن مرا نخواند نيز از من روي گردان شده است و هر كه مرا بخواند و من او را اجابت نكنم، بر او ظلم روا داشته­ام در حالي كه من پروردگاري ظالم نيستم». اگر به اين موارد، مستحب مؤكد بودن نماز شب و استحباب خلا رفتن قبل از خواب و مسواك زدن اضافه شود از جمع تمام اين موارد به يكديگر این نکته مهم استنباط مي­شود كه مؤمن قبل از رفتن به بستر خواب خلا كرده، دندان­هايش را مسواك مي­كند سپس وضو مي­گيرد و نماز شب، تمام يا قسمتي از آن را به جا مي­آورد و بخشي از آن را به قبل از سپيده­دمان وامي­گذارد، سپس آياتي چند از قرآن كريم را تلاوت مي­كند و به درگاه خداوند براي خود و مؤمنان دعا مي­كند. پس وي همه اين فضائل را در وجود خود گرد خواهد آورد. در این‌جا مناسب است انسان ميان زندگي سعادتمندانه چنين انساني با زندگي كسي كه شب را با تماشاي برنامه­ها و فيلم­هاي فاسدي مي­گذراند كه روان او را آزرده، وي را تيره بخت كرده و در رنج و مشقت زندگي مي­كند، مقايسه انجام دهد.

8- تلاوت قرآن به­ويژه براي نوآموزان با استفاده از تفسير شبر باشد كه فوايد بي­شماري در آن نهفته است، زیرا در اين تفسير يك نسخه از مصحف شريف و تفسير مختصر مفاهيم قرآن وجود دارد و همان‌گونه كه اشاره كرديم اين تفسير دربردارنده روش­هاي مطالعات مقدماتي قرآن بوده و در آن مقدمه­اي در باب علوم قرآن و همچنين پيوستي از فهرست الفاظ قرآن ذكر شده است به­گونه­اي كه براي شناخت مكان هر آيه با کمک اين فهرست مي­توان محل هر كلمه از اين آيه را استخراج كرد. در حاشيه اين تفسير نيز انواع قرائت­هاي متعدد يك كلمه موجود است. از آنجا که در اين تفسير در عنوان هر سوره­اي چنين ذكر شده: اين سوره پس از فلان سوره نازل شده است، مي­توان به ترتيب نزول سوره­ها دست يافت. همه فوايد مذكور در اين كتاب ارزشمند وجود دارد.

9- اولين ختم قرآن به حضرت رسول(ص)، ختم دوم به امير المؤمنين(ع) و بدين ترتيب به چهارده معصوم(ع) اهدا شود. در روايت شريفي آمده است كه ايشان گرامي­ترين خلق هستند پس روز قيامت هديه را با هديه­اي مناسب كرم خويش پاسخ مي­دهند.

10- صوت بلند و محزون هنگام تلاوت قرآن و تدبر در مفاهيم آن. هدف هيچ يك از شما –همان‌گونه كه در حديث شريف نيز آمده است-، نبايد اتمام سوره باشد.

11- استحباب قرائت قرآن از روی مصحف حتي اگر حافظ قرآن باشد و همچنين مستحب است هر يك از افراد خانواده نسخه­اي از قرآن مخصوص خود داشته باشد تا در آن نشانه­گذاري كنند.

12- گوش سپردن به قرآن و تدبر در آيات شنيده شده در هر فرصتي كه براي گوش سپردن قرآن پيش آيد.

از خداوند مي­خواهم كه ما را با قرآن زنده بدارد و شفاعت آن را نصيب ما گرداند، ما را از متمسكين به هدايت قرآن و بهره­مندان از نور علم آن قرار دهد. خداوند، خيرخواه و نسبت به بندگانش مهربان است و يكي از الطاف خداوند نسبت به ما اين است كه ما را به دين استوار خويش هدايت کرد و كتاب گرانقدر و پيامبر ارجمند و اهل‌بیت شريف و با بركتش را به ما ارزاني داشته است.

الحمد لله الذي هدانا لهذا و ما كنا لنهتدي لو لا أن هدانا الله: سپاس خدايى را كه ما را بدين راه رهبرى كرده و اگر ما را رهبرى نكرده بود، راه خويش نمى‏يافتيم.‏