بسم الله الرحمن الرحیم

استفاء: زمان زیارت مخصوصه اربعین

سلام علیکم. خداوند عزاداری حضرتعالی را در مصیبت سرور جوانان اهل بهشت، امام حسین (علیه السلام) و اهل بیت ایشان (علیهم السلام) قبول فرماید. همه ما می‌دانیم که زیارت امام حسین (علیه السلام) در اربعین، از جمله زیارت‌های مخصوصه است. اما آنچه امروزه و به جهت زیادی تعداد زائران حضرتش رخ می‌دهد، این است که ایشان با پای پیاده به محضر حضرت شرفیاب می‌شوند و در غیر زمان خود، این زیارت را به جای آورده و قبل از رسیدن روز اربعین به وطن و خانه خود باز می‌گردند و گمانشان این است که زیارت را به جای آورده‌اند.

حال سؤال این است که نظر حضرتعالی در این زمینه چیست و آیا این زیارت از جمله زیارت‌های مطلقه است، یا به عنوان زیارت مخصوصه اربعین شمرده می‌شود؟

جواب:

بسمه تعالی

سلام علیم و رحمة الله وبرکاته

بعید نمی‌دانم که وقت زیارت مخصوصه اربعین در روز بیستم ماه صفر، اتساع داشته باشد؛ چرا که شهر کربلا در شرایط فعلی گنجایش این را ندارد که همه زائران محترم ـ که تعدادشان بیش از ده میلیون است ـ بتوانند همه اعمال زیارت را در طی روز بیستم انجام دهند. لذا زمان زیارت از شب قبل روز بیستم (شب نوزدهم) تا شب بعد از آن (شب بیست و یکم) و شاید از روز قبل از آن و بیشتر، تا زمانی که وحدت عرفی زیارت محقق است، امتداد داشته باشد.

ما این مطلب را در موسوعه فقه الخلاف، کتاب حج بیان کرده‌ایم. در آنجا گفتیم که اتساع زمان، شرعا تا روز بعد یا بیشتر از زمان مشخص، برای عبادتی معین در صورتی که وقت تنگ باشد و همگان نتوانند آن عمل را در زمان خود انجام دهند، بعید نمی‌باشد.

از نصوص شرعی که از امام معصوم (علیه السلام) در جواز وقوف مأزمین[1] یا بر کوه که هر دو خارج از مکان مشخص شده برای وقوف در مشعر الحرام در صورتی است که وقت وقوف در مزدلفه، برای انجام اعمال تنگ باشد، استفاده می‌شود.

در موثقه سماعه آمده است که به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: اگر صحراى مزدلفه بر حاجيان تنگ باشد، چه بايد كرد؟ حضرت فرمودند: از «مأزمين» بالا بروند.

در موثقه‌ای دیگر می‌افزاید: گفتم: اگر در موقف زیاد بودند و مکان تنگ بود، چه کنند؟ فرمودند: از کوه بالا بروند.

این تحقیق را ـ بعد از عدم خصوصیت ـ وجهی برای فهم جواز وقوف در عرفه، در روز نهم ذی حجه در نزد قاضیان عامه آن سرزمین در صورتی که در تعیین آن بنابر موازین شرعی ما، با ما مخالفت کرده باشند، قرار دادیم.

در هر صورت، حسن ظن به خداوند متعال و پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت پاک آن حضرت (علیهم السلام) اقتضا می‌کند که عذر ما را در تقدیم و تأخیر بپذیرند که «عذر خواهی در در نزد مردمان کریم، پذیرفته شده است»؛ چه رسد به خداوندی که کریم مطلق است.

به علاوه اینکه در روایتی دیگر آمده است که: «همانا اعمال به نیت‌ها بستگی دارد» و «کسی که عمل قومی را دوست بدارد، با آنان محشور می‌شود» و اجر آنها نصیبش می‌گردد.

محمد یعقوبی، 14 صفر الاحزان، 1441

مصادف با 21 مهر 1398