همه شما مسئول هستید

حجم بالای چنان قشر محرومی در یک کشور برخوردار از مواهب طبیعی و ثروت های نفتی، می تواند خطر بزرگی را پدید آورد. در نتیجه همه باید در برابر آن احساس مسئولیت نموده و هر یک از افراد جامعه با توجه به توانمندی های خود باید این مساله را جدی گرفته و در مسیر درمان آن، سعی و کوشش خود را بکار بندد.

طبیعی است که مطابق وعده های قران، خداوند متعال در این یاری همگانی، عنایات ویژه ای را بر بندگان خود افاضه خواهد نمود. این گزارش ها و اخباری که از وسایل خبر رسانی می بینیم و می شنویم ما را در برابر خداوند متعال مسئول می سازد و باید جوابگوی خداوند متعال باشیم و در صورت کوتاهی و بی اعتنایی سرزنش و عقاب را به همراه خواهد داشت.

باید دانست که عراق یک کشور غنی و پر درآمد می باشد و بودجه سالیانه آن بیش از 100 میلیارد دلار می باشد و در این چند ماه اخیر  پس از عربستان به دومین صادر کننده نفت در اوپک دست یافته است. اما با این وجود چرا شهروندان این کشور با فقر و تنگدستی روزگار خویش را سپری می کنند؟

خداوند متعال روزی بندگان خود را با چشم پوشی از نفت و درآمدهای آن، در زمین قرار داده و همه می توانند زندگی آبرومندانه و عزتمندانه ای داشته باشند. احادیث و روایات متعددی حکایت از آن دارند که وجود فقر و تهیدستی طبیعی در حدود  5\2 درصد می باشد و در شرع مقدس اسلام فقیر بر کسی اطلاق می شود که از برآورده ساختن اسباب اولیه زندگی با کرامت (از جمله منزل برای سکونت، اسباب ازدواج و درآمد مناسب) ناتوان باشد. با این حال، وضعیت بغرنج فقر و ناتوانی در جامعه امروز ما، به طور مستقیم برآمده از تضاد حال کنونی ما به آموزه های دینی و اسلامی است.

از جمله روایاتی که نسبت فقر طبیعی در جامعه را به میان آورده است می توان به روایت «ابو جعفر احول» استناد و استدلال کرد که از امام جعفر صادق (ع) سوال می کند: «کیف صارت الزکاة من کل الف، خمسة و عشرین درهما؟ چگونه شد که از هر هزار درهم، بیست و پنج درهم آن بعنوان زکات واجب شد؟ امام صادق (ع) در جواب این سوال می فرمایند: ان الله عزوجل حسب الاموال و المساکین فوجد ما یکفیهم من کل الف، خمسة و عشرین، و لو لم یکفهم لزادهم. خداوند متعال اموال و فقرا را باهم سنجید و حساب کرد و یافت که آن چه آن ها را کفایت می کند از هر هزار درهم، بیست و پنج درهم می باشد و اگر این مقدار آن ها را کفایت نمی کرد بیش از آن مقدار را معین می کرد.» [1]

در همین راستا روایت دیگری در کتب روائی شیعه وجود دارد که راوی آن «قثم» است. وی از امام جعفرصادق (ع) می پرسد: جعلت فداک اخبرنی عن الزکاة کیف صارت من کل الف، خمسة و عشرین، لم تکن اقل او اکثر، ما وجهها؟ جانم فدای شما از زکات سوال داشتم و آن چگونه شد که از هر هزار درهم، بیست و پنج درهم از آن، نه کمتر و نه بیشتر بعنوان زکات واجب شده است علت آن چیست؟

حضرت در جواب او می فرمایند: «ان الله عزوجل خلق الخلق کلهم فعلم صغیرهم و کبیرهم و غنیهم و فقیرهم فجعل من کل الف انسان، خمسة و عشرین فقیرا و لو علم ان ذلک لا یسعهم لزادهم لانه خالقهم و هو اعلم بهم. خداوند عزوجل وقتی که تمام خلائق را آفرید به کوچک و بزرگ آن ها و به فقیر و ثروتمند آن ها آگاه بود و از هر هزار نفر از انسآن ها بیست و پنج نفر را تهی دست قرار داد، و اگر می دانست که این مقدار از زکات آن ها را کافی نیست بیشتر می کرد زیرا که او آفریننده آنهاست و به احوال آن ها آگاه تر است.» [2]

باید دانست که فقر و تهیدستی برای فقرا امتحان و آزمایش است که در صورت صبر بر این امتحان پاداش صابران را برای خود به ارمغان می برند، همانگونه که قرآن کریم در آیه دهم از سوره زمر می فرماید:

«قل یا عباد الذین امنوا اتقوا ربکم للذین احسنوا فی هذه الدنیا حسنه وارض الله واسعه انما یوفی الصابرون اجرهم بغیر حساب»[3]

 مطابق مضمون این آیه شریفه، بی تردید شکیبایان پاداش خود را بی حساب و به تمام خواهند یافت و در مقابل مال و ثروت برای ثروتمندان هم مایه آزمایش و امتحان می باشد که آیا آن چه را که خداوند متعال به آن ها دستور داده است عمل می کنند؟ آیا ایشان از آن چه که به آن ها عطا شده است در مسیر حل مشکلات به فقرا و تهی دستان بهره می گیرند یا خیر؟

واقعیت آن است اگر ثروتمندان و افراد توانمند به مسئولیت خودشان پایبند بودند و فرمان الهی را اطاعت می کردند، حال بینوایان و فقرا به این وضع اسفبار نمی رسید. از امام صادق (ع) روایت شده است که ایشان فرمودند: «انما وضعت الزکاة اختبارا للاغنیاء و معونة للفقراء و لو ان الناس ادوا زکاة اموالهم ما بقی مسلم فقیرا محتاجا و لاستغنی بما فرض الله له و ان الناس ما افتقروا و لا احتاجوا و لا جاعوا و لا عروا الا بذنوب الاغنیاء، و حقیق علی الله تبارک و تعالی ان یمنع رحمته ممن منع حق الله فی ماله. زکات برای آزمودن توانگران و کمک به نیازمندان وضع شده است اگر مردم زکات مال خود را می پرداختند یک مسلمان بینوا باقی نمی ماند و همه نیازمندان با همین حقی که خداوند واجب کرده است بی نیاز می گشتند، بینوا و گرسنه و برهنه ای باقی نمی ماند مگر به واسطه کوتاهی ثروتمندان، شایسته است که خداوند تبارک و تعالی رحمت خود را از کسی که زکات نمی دهد، بگیرد.»[4]

با توجه به مطالبی که گذشت جای هیچ عذر و بهانه ای نیست که از مسئولیت خودمان سرباز زده و در انجام آن کوتاهی کنیم. هر کس به اندازه توان خود نقش آفرین می باشد و باید دست به دست هم دهیم و نهادهای مدنی را در امور متفاوتی همچون فرهنگ و آموزش و امور اجتماعی و تبلیغی و کمک رسانی و سازندگی، و تمام زمینه های مورد نیاز دیگر، تاسیس نموده و از خداوند متعال در این راه کمک بخواهیم تا ما را در انجام وظایف و مسئولیتمان یاری دهد و با عنایات الهی امور خودمان را از این طریق سامان ببخشد.