(إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ)[1]

 (آل عمران:19)

دین وەکو  واژە ئەوە دەگەیەنێت کە بریتیە لە کۆمەڵێک بیروباوەڕو یاساو رێسا و بیرکردنەوە و هەندێک هەڵسوکەوتی تایبەت کە وا لەمرۆڤ دەکات پایەبەند بێت پێیانەوە .

وە هەموو مرۆڤێک لەم جیهانەدا دەبێت دینی هەبێت ، تەنانەت ئەومیلەتانەی کە زۆر دواکەوتون ولەڕۆشنبیری دا، وە زۆر لەدوای میلەتەکانی تری دنیاوەن . 

دەکرێت ئەو دینانە  لەخواوەبێت یان مادی بێت و دروستکراوی دەستی مرۆڤ بێت و داهێنانی خودی مرۆڤەکان بێت ، تەنانەت ئەوانەی ناویان لێ نراوە بێدینەکان ئەوانیش بۆ خۆیان کۆمەڵێک بیروباوەڕیان هەیە وەکو ئازادیەکانی ڕەفتارو ئازادی لە هاوسەرگیری و  لەناوبردنی ڕەوشتە دینیە پایە بەرزەکانیان لە یاساو بیروباوەڕیاندا جێگەیان کردونەتەوە .

ئەوئایەتە پیرۆزە دەریدەخات بونی دین بەلای مرۆڤەکانەوە بارێکی سروشتیە، وە ئەو دینداریە خۆی لەخویدا پێویستیەکە دەبێت ڕەچاوبکرێت .

کەواتە لەبارەی ئەوەوە کە پێویستە هەموو مرۆڤەکان دینیان هەبێت باس  ناکەین ، ڕاستەوخۆ بڕۆینە سەر پرسیاری دووەم کە ئەویش ناسینی ئەو دینەیە کە مرۆڤ باوەڕی پێی هەیە، وە هەموو هەستەکانی لەخزمەت پاراستنیدان و هەموو کاتەکانی ژیانی لەسەر بنەماکانی و بەرنامەکانی ژیانیان دادەڕژن .

لەبەرئەوەی خوای گەورە بە گەورەیی خۆی و بە میهرەبانیەکانیەوە  مرۆڤەکانی بەبێ ڕاێنمایی ڕەها نەکردوە تا ژیانیان لە تاقیکردنەوە دا تەواوبکەن و هەڵەبکەن وڕاستی بکەنەوە تا دەگەنە ڕاستیەکان ، کەوات خوای گەورە ڕێگەیەکی بڕیارداوە کە مڕۆڤ بگەیەنێتە کەنارە ئارامەکان  وخۆشبەختی و کامەرانی لەڕێگەی ڕێنمایەکانیەوە بەهۆی ناردنی دینەوە، (إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ)

کەواتە ڕازی بووە تەنها شوێن دینی ئیسلامی پیرۆز بکەون ، و بە زمانێکی پاک ڕایدەگەیەنێت شوێنکەوتنی هەموو دینەکان ڕەت دەکاتەوە کە مرۆڤەکان خۆیانیان ماندوکردوە لە دروست کردنیدا .

 ئیسلام بەومانایە دێت کە مرۆڤەکان بەهەموو مانایەک خۆیان پەیوەست بکەن بە دینی ئیسلامەوە و هەموو  ئەحکامەکانی قەبوڵ بکەن لە ژێر ڕێنماییەکانی خوای گەورەدا ژیان بەسەر بەرن ،بەمانیەکی تر  خۆدان بەدەستەوە و گوێڕایەڵی کردن بۆ خوای گەورە لە هەموو فەرمانەکانیدا ،کەئەوە  ناونیشانێکی گشتییە تایبەتە بە دینی ئیسلامی پیرۆزەوە، کە پێغەمبەری خوا (صلی اللەعلیەوآلەوسلم )هێناویەتی  وکۆتایی هێناوە بە هاتنی دینەکان لە لای خوای گەورەوە و  بانگەوازی دواین پێغەمبەری لەلای خوای گەورەوە ڕاگەیاندوە، چونکە کامڵترین و پڕترین ناوەرۆکی زانستی و کۆمەڵایەتی بۆ مرۆڤەکان هێناوە،

بەجوانترین شێوە پێویستیە یاساییەکانی ژیانی کەسایەتیەک پڕ دەکاتەوە  هەروەها بۆ کۆمەڵگەیەکی  گەورەی مرۆڤایەتی بە هەمان شێوەیە ، وە دینی ئیسلام  هیچ دینێکی تری تیا جێگە نابێتەوە چونکە خوای گەورە دەفەرموێت : الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِيناً) (المائدة:3) .

ئەمڕۆ دینەکەم بۆ تەواو کامڵ کردن وە نێعمەتەکانی خۆمم بۆ دابین کردن وە ڕازی بووم ئیسلام دینتان بێت.

چونکە دینی ئیسلام  ڕاستگۆیی بانگەوازی هەموو پێغەمبەرانی تری پێش خۆی پشتڕاست دەکاتەوە وە ڕاستی پەیامەکانیان ڕوندەکاتەوە کە لەکاتێکی تایبەتیدا هێناویانەبۆ مرۆڤەکان هەروەکو دەفەرموێت :لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ) (البقرة:136) (آل عمران:84).

هیچ جیاوازی ناکەین لە نێوان پێغەمبەرەکاندا، وە ئێمە هەموو تەسلیمی دینی خودا بووین و موسوڵمانین.

کەواتە دەبێت خواپەرەستی و دینداری و گوێ ڕایەڵی لەڕێگەی ئەم دینەوە بکرێت  کە لە دوای هەموو دینەکانەوە هاتووە .

وەئەم قەبوڵ کردنە ژیری وەریدەگرێت و فیترەی مرۆڤەکان شایەتی بۆ دەدەن وەنایەوێت بگەڕێیت بەشوێن بەڵگەدا .مەگەر کەسانێکی گومڕاو سەرگەردان و سەرلێشێواو بڕوای پێ نەکەن.  هەموو کەسێک باوەڕی پێ دەهێنێت .(وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ ظُلْماً وَعُلُوّاً) (النمل:14)

ملەجڕەیان لەگەڵ دەکرد لەکاتێکدا لە دڵەوە دەیانزانی دینێکی ڕاستە،ستەمکارو خۆیان بەزل دەزانی.

لەبەرئەوەیە خوای گەورە خۆی  بەدیهێنەری مرۆڤەکانەو خۆی باش دەزانێت کون وکەلەبەرەکانیان لە دروستکردنیاندا لەکوێدایە وەکو ویژدان و پێکهاتە دەرونیەکانیان ،چونکە ئەوەی کە یارمەتی چاک کردنی باری ژیان و دەرونی مرۆڤەکان دەدات خۆیان بەڕێگەیەکی سروشتی ڕوی تێدەکەن بۆ ڕێکوپێک کردنی ژیان و گەیشتنیان بە کامەرانی و خۆشبەختی .

هەروەها ئایەتێکی ترلە هەمان سورەتدا هۆکارێکی تر ڕوون دەکاتەوە و مرۆڤەکان بانگ دەکات بۆ چونەناو ئیسلامەوە بە بێ ئەوەی پەیوەندیان بمێنێتەوە بەهیچ دینێکی و پرۆگرامێکی  ترەوە بەو مانایەدێت دەبێت داببڕێن لە هەموو دینێکی تر جگە لە ئایینی ئیسلام . دەفەرموێت :أَفَغَيْرَ دِينِ اللّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعاً وَكَرْهاً وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ) (آل عمران:83) .

دینێکی تری جیاواز لە دینی خوایان دەوێت لەکاتێکدا هەموو ئەوانەی لە ئاسمانەکان و زەویدا تەسلیمی دینی خودا بوون،بەزۆر وبەخۆشی وەهەموان بۆ لای خوا دەگەڕێنەوە.

هەموو بونەوەر بە فەرمان و ڕەزایەتی خوای گەورە

دەجوڵێتەوە و لەژێر فەرمانی ئەودا بەپێی ئەویاسا ووردەی بۆی داڕێژاوە فەرمان جێبەجێ دەکات ،ئەی مرۆڤ لەچاو بونەوەردا  چیە ؟ ،تۆزقاڵێک زیاتر نییە بەوهەموو ئیدعایانەیەوە دەیکات، لەحاڵێکدا ئەم  بونەوەرە لەژێر ڕکێفی خوای گەورەدایەو  مرۆڤ بەبێ هیچ ڕۆڵێکی خۆی دیتە دنیاو لەدایک دەبێت بەو شکڵ و شێوازە تایبەتەی بەبێ ئەوەی خۆی بتوانێت هیچ ڕۆڵێکی تر لە پیربوون و مردنی  خۆیدا ببینێت ، هەروەها هەموو ئەندامەکانی ناو لەشی بەبێ ڕۆڵ و ویستی  خۆی کاردەکەن ،ئەوە پێی دەڵێن  تەسلیم بوون و خۆڕادەست کردنی  پێکهاتنی سروشتی ،کەواتە دەبێت مرۆڤ لە ڕۆژەکانی ژیانیدا بەوشێوەیە خۆی ڕادەستی بەرنامە و پرۆگرامی بەرنامەکانی خوای گەورە بکات بۆئەوەی لە  بەشەکانی تری بونەوەر دانەبڕێت و ڕوبەڕوی سەختی و ناهەمواریەکانی ژێان نەبێتەوە  ، (وَمَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لله وَهُوَ مُحْسِنٌ) (النساء:125).

کامە باشترین دینە، ئەوە نیە کە خۆی ڕادەستی خوا کردووە وپێی دەوترێت موحسین.

زانستی تازەی ئەمڕۆی مرۆڤیش گەیشتوەتە هەمان  ئەنجام ، ڕونیدەکاتەوە ئەگەر مرۆڤ لە سوننتە سروشتیەکانی بونەوەر دەربچێت ئەوا خۆی ڕووبەڕوی ناهەمواری و بەڵاو سەختیەکانی ژیان دەکاتەوە  تەنانەت لە کۆمەڵگەکانی مرۆڤایەتی و  پێکهێنانی دەوڵەتەکانیشدا ،

پرسیارلێرەدا ئەوەیە (أَفَغَيْرَ دِينِ اللّهِ يَبْغُونَ) ئایا دینێکی تر جیاواز لەدینی خوایان دەوێت ؟؟؟

لەم پرسارەدا  لۆمەو تانەو ئاگادارکردنەوە هەیە بۆ دەرچونی مرۆڤ لە یاسای سروشتی بونەوەر کە هاوتەریبی ژیانی مرۆڤەکان لەگەڵ بونەوەردا داڕێژراوە ، وەڵام دوای ئەم ئایەتانە دێت کە هەڕەشەی کۆتاییەکی سەخت و دەردناک بۆ مرۆڤەکان پێشبینی دەکات بەو دەرچونەی لە سوننەتی سروشتی بونەوەر  دەڵێت : وَمَن يَبْتَغِ غَيْرَ الإِسْلاَمِ دِيناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ) (آل عمران:85) .

هەرکەس دینێکی تر جگە لە ئیسلام داوابکات و هەڵبژێرێت ئەوە دۆڕاوە  چونکە ئەوسەرمایە گەورە گرانبەهایە لەدەست دەدات کە خوای گەورە دایڕێژاوە لەم بونەوەرەدا  و دەیگۆڕێتەوە بە خەیاڵات و گومڕاهی و تاریکی و ژیانی تەواودەکات لە سەرلێشێواویدا و دەکوێتە شوێن خەیاڵ پڵاو و خۆپەرەستیەکانی خۆی، لەم بارەیەوە میری باوەڕداران عەلی  سڵاوی خوای لێبێت دەڵێت  :  (ايها الناس: دينكم دينكم تمسكوا به لا يزيننكم ولا يردنكم احد عنه فأن السيئة فيه خير من الحسنة في غيره لان السيئة فيه تغفر والحسنة في غيره لا تقبل)[3] .ئەی خەڵکینە دەست بگرن بە دینتانەوە، هیچ شتێک وەکو دین جوانتان ناکات،چونە هەڵە تیایدا پاداشتی لەسەروەردەگیرێت لەچاو دینەکانی تردا، چونکە هەڵە تیایدا دەبەخشرێت، وە کاری چاکە لەدینەکانی تردا وەرناگیرێت.

بەهۆی باوەڕ بەدینەوە  ئەوڕاستیە قەبوڵ دەکەین چونکە  تاوەکو لەم دنیایەداین هەلی کاری چاکە کردنمان لەبەردەمدایە، دەست بگرین بە دینەکەمانەوە و بیکەینە گرنگترین  شت لەژیانماندا  ئەگەر وانەکەین وەکو بێ ئاگاکان ڕۆژی قیامەت  هیچ شتێک ڕزگارمان ناکات و هەموو شتێکمان لەدەست دەردەچێت. دەبینە بەشێک لەوکەسانەی کە خوای گەورە باسی حاڵیان  دەکات لە ڕۆژی دوایدا و دەفەرمێت :

(وَهُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ) (آل عمران:85) ئەوانە لە کۆتایدا دۆڕاوون، ئەوکاتە  دوژمنانی دین و  مولحیدو بێدینەکان دەزانن و تێدەگەن کێ بڕاوەیەو ڕزگاری بووە .

 بەڕاستی دەبێت  تێبینی لە دینی پیرۆزی ئیسلامدا بکەین چونکە ئیسلام دینێکە بە ووتنی شەهادەتین دەبیتە موسوڵمان بەڵام ئەوە بەتەنها بەس نیە،  ئەگەر  ڕێوڕەسمی عیباداتیش لەگەڵیدا بەجێ بهێنیت هەر بەس نییە  بەڵکو دەبێت لە ژیانی ڕۆژانەدا لە پەیڕەو و پرۆگرامەکەی بە شێوەیەکی گشتی  پەیڕەوی بکەیت لە هەموو قۆناغەکانی ژیاندا ، ئەوە پێی دەوترێت موسوڵمان بوون و چونەناو دینی ئیسلامەوە نە تەنها بە شێوەیەکی سادە و ووتنی شەهادەتین   بە ووتنێکی سادەی ڕواڵەتی. هەروەها دینی پیرۆزی  ئیسلام  گۆشەگیری و  ئەشکەوت نشینیشی قەبوڵ نییە ، چونکە گەورەترین شێوازی دینداری لە ئیسلامدا  گەڕان و بڵاوکردنەوەی ئیسلامە بە شێوەیەکی زانستی لە جوانترین شێوەی بانگەوازی پرۆگرامێکدا ، ئیمامی  باقر العلوم  سڵاوی خوای لێبێت  دەفەرموێت : ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(لا دين لمن لا يدين الله بالأمر بالمعروف والنهي عن المنكر)[4]،

[دینی نییە هەرکەسێک  کە بانگەواز بۆ دینی خوای گەورە نەکات و فەرمان بەچاکە نەکات و ڕێگری لە خراپە نەکات] .

هەروەها میری باەڕداران لۆمەی ئەوکەسانە دەکات  دادەنیشن و دینەکەیان دەکەنە شوێنکەوتوی دنیایان و دەفەرمێت :

ويذمّ أمير المؤمنين (عليه السلام) المتقاعسين الذين جعلوا دينهم تبعاً لدنياهم قال (وَصَارَ دِينُ أَحَدِكُمْ لُعْقَةً عَلَى لِسَانِهِ صَنِيعَ مَنْ قَدْ فَرَغَ مِنْ عَمَلِهِ وَأَحْرَزَ رِضَى سَيِّدِهِ)[5]

میری باوەڕداران سڵاوی خوای لێبیت لۆمەی ئەوکەسانەدەکات کە تەمەڵی دەکەن و دینەکەیان سوک ڕادەگرن و دینیان شوێن دنیایان دەخەن  دەڵێت : دینی هەندێکتان بووە بە تەنها ووشە لە سەر زماندا وە خاڵیە لە کردار،  تەنها بۆ ڕازی کردنی گەورەکانتان  بەکاری دەهێنن .

دوبارەکردنەوەی شەهادەتەین و بەجێهێنانی عیبادەتەکان بەتەنها  بەس نییە بەڵکو دەبێت گوێڕایەڵی و  شوێنکەوتووی ڕاستەقینە بیت لە بەجێهێنانی  هەموو حوکمە شەرعیەکاندا و پەیوست بیت بەدینەوە لە هەموو  کارو بارەکانی ژیاندا ، ئەوە ئیسلامی ڕاستەقینەیە نەوەکو ڕۆتین و ڕواڵەتەکان وەکو گۆشەگیر بوون لە ئەشکەوتەکاندا و دورکەوتنەوە لە کۆمەڵگا، چونکە یەکێک لە ڕاستیەکانی دینداری گەڕانی دیندارە لە ناو گۆمەڵگەکاندا بۆ بڵاوکردنەوەی دین  لەناو خەڵکیدا  ،  هەروەکو لە ئیمامی باقرەوە سڵاوی خوای لێبێت دەگێڕنەوە کە دەفەرمێت  : دینی نیە کەسێک دینی خوا نەگەیەنێت بە خەڵک و  فەرمان بەچاکە نەکات و  ڕێگە لە خراپە نەگرێت ،

 وەئەگەر وابزانیت لە کەمی  گرنگیداندا بە دین  دەتوانیت ڕازی بوونی خوای گەورە بەدەست بهێنیت  وە وادەزانیت ‌ئیتر پێویستت بە هیچ کردەوە و کردارێکی تر نییە ،بێگومانبە وانییە چونکە هەر لە میری باوەڕدارانەوە دەگێڕنەوە دەڵێت : ئەگەر دینەکەت کردوە بە شوێنکەوتوی دنیاکەت ئەوا دینەکەتت خراپ کردوە وتۆش لەڕۆژی دوایدا یەکێک دەبیت لەو کەسانەی کە  دۆڕاون . بەڵام ئەگەر دنیاکەتت کردە شوێنکەوتوی دینەکەت کەواتە دینەکەتت پاراستوە و لە ڕۆژی دوایدا یەکێک دەبیت لە ڕزگار بووەکان.

بەڕاستی قورئانی پیرۆز بایەخێکی گەورەی بەدینداوە و خستویەتیە پێش هەموو شتێکەوە  هەروەکو دەفەرموێت :

(وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ) (البقرة:191) (وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ) (البقرة:217)

فتنەو ئاژاوە گەورەترە لە کوشتن ، لە هەردوو ئایەتەکەدا ئاماژە بە یەک مانا دەکات .کاتێک ڕونیدەکاتەوە کە ئەگەر ئاژاوە لەدین دورخەیتەوە بەخشینی ژیان ئاسانترە لەپێناویدا   ،هەروەها لە ئیمامی سادقەوە سڵاوی خوای لەسەربێت  دەفەرمێت لە تەفسیری ئایەتی  (فَوَقَاهُ اللَّهُ سَيِّئَاتِ مَا مَكَرُوا) (غافر:45)   خوای گەورە پاراستونی لەو خراپەو مەکرو فێڵ و فڕانەی کەبەدیان هێنا ، هەروەها قوله ( يعني مؤمن آل فرعون، والله لقد قطعوه إربا إربا ولكن وقاه الله أن يفتنوه في دينه)[7].

سوێند بەخوا ئیماندارەکەی ئالی فیرعەونیان پارچەپارچە کرد ،وە خوای گەورە پاراستی لەوەی کە لەکەیەک لەدینیدا دروست بکەن .

وەهەرلەوبارەیەوە مەعسومەکانی ئەهل بەیت ڕیوایەتی زۆریان هەیە هەروەکو میری باوەڕداران دەڵێت :قال (وإذا نزلت نازله فاجعلوا أنفسكم دون دينكم، واعلموا أن الهالك من هلك دينه والحريب من حُرِب دينه).

ئەگەرهەرچیتان بەسەرهات ئێوە وریای دینەکەتان ببن و پارێزگاری لێ بکەن چونکە دەبێت بزانن ئەوانەی لەناودەچن و توشی زەحمەت دەبن ئەوانەن دینەکەیان دەدۆڕێنن . وەئەوانەی کە دەزانن دینەکەیان بەهای گەورەی هەیە و دەست دەگرن بەدینیانەوە و پایەبەند دەبن پێیەوە لەگەڵ ئەو هەموو  هەوڵانەدا بۆ دۆڕاندنی دینەکەیان هەندێکیان لەگەڵ هەموو  هەڕەشەو گوڕەشەکاندا دینەکەیان دەپارێزن  وەقورئانی پیرۆز  بەڕوونی باسی ئەوکەسانە دەکات کە لە پێناوی دینەکەیاندا هەڕەشەیان  لێ دەکرێت  وە نمونەی ئەوانەش کاتێک دوژمنی دین  بێ هیوا دەبێت لە ( اصحاب الاخدود ) چالی گەورەی پڕ لە ئاگریان بۆ ئامادەکردن ، ئەو دیندارانە  خۆیانیان تێفڕێ دەدا بەڵام لە دینەکەیان  پاشگەز نەدەبوونەوە (وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَن يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ) (البروج:8) .

تۆڵەیان تەنها لەبەر ئەوە لێسەندنەوە باوەڕیان بەخوای گەورە هەبوو.

هەروەها ساحیر و جادووگەرەکانی فیرعون کاتێک موسوڵمان بوون هەرەشەی دەست و پێ برین و کوشتنی لێ دەکردن لەوەڵامدا ووتیان هەرچیت لەدەست دێت درێغ مەکە.  (فَاقْضِ مَا أَنتَ قَاضٍ إِنَّمَا تَقْضِي هَذِهِ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا * إِنَّا آمَنَّا بِرَبِّنَا لِيَغْفِرَ لَنَا) (طه:72 – 73). هەروەها ژنەکەی فیرعەون لەژێر شکنجەی سەختی جەلادەکانی فیرعەوندا تەنها چاوی لە خوای گەورە بوو بەهیچ شێوەیەک بەو هەموو ئەشکەنجەیەی فیرعەونی  سەرکەش و وەحشی  چۆکی بۆ دانەنەواندن و ووتی رَبِّ ابْنِ لِي عِندَكَ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ) (التحريم:11)

پەروەردگارم لای خۆت کۆشکێکم بۆ دروست بکە لەبەهەشت دا وەلە فیرعەون و کردارەکانی ڕزگارم بکە.

هەروەها هاوەڵانی ئەشکەووت [ اصحاب الکهف] ئەوانە چاویان لە پێگەی بەرزی کۆمەڵایەتی خۆیان نەبوو لەکاتێکدا سەردارەکانی ووڵاتی ڕۆم بوون وە لە هەڕەشەو گوڕەشەکانی قەیسەری ڕۆم نەترسان و چاویان بڕیبوویە گەورەیی لێبوردنی خوای گەورە (إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَن نَّدْعُوَ مِن دُونِهِ إِلَهاً لَقَدْ قُلْنَا إِذاً شَطَطاً) (الكهف:14).

لەکاتی ڕاپەڕینیاندا ووتیان خوای ئێمە خوای زەوی و ئاسمانەکانە کەسێکی تر جگە لەئەوپەروەردگارە ناپەرسین .ئەگەر کەسێکی تر جگە لەئەو بپەرسین ئەوا ڕێگەمان وون کردووە.

لەبەرانبەردا ئەوانەی دینەکانیان دۆڕاند ئەوانە بوون شەیتان دنیای لاشیرین کردبوون وەکو  قازی گەوڕەی دەوڵەتی عەباسی لەکاتێکدا ئەو پۆستە بەرزترین پۆستی دەوڵەتیە ـــ  ئەوکەسەبوو لای موعتەسەمی عەباسی هەوڵی کوشتنی ئیمامی جەوادی دەدا (سڵاوی خوای لێبێت) ،لەبەر ئەوەی ئیرەیی دەبرد بە ئیمام لەکاتێکدا ئیرەیەکەی زۆر زیاد بوو ناچار بوو حوکمی دەست برینی دز لەلایەن ئیمامەوە بپارێزێت ، لەکاتێکدا هەوڵی کوشتنی دەدا دەیزانی هەوڵەکەی  بەرەو ئاگری دەبات .

هەروەها  وەکو ( حەميد بن قحطبەی ئەلوالي) کە

یەکێک لە سەردارەکان سوپای عەباسی لە ڕیوایەتێکدا دەگێڕێتەوە و باس لە وەحشی گەری عەباسیەکان دەکات ،هەروەها باسی ڕق و کینەیان دەکات بەرامبەر بە ئەهل بەیت و پێداگری تاغوتەکان و شەیتانەکانی جن و ئینس لەسەر داماڵینی ئەهل بەیت لە دین  ، هەروەکو لە کتێبی (اخبار الرضا) ی شیخی سەدوقدا هاتوە شێخی سەدوق بە سەنەدی خۆی دەگێڕێتەوە لە [عبداللە بەزازی نەیسابوریەو]ە ‌کە زۆر گەورەبوو لە تەمەندا دەڵێت :لەنێوان من و حمید کوڕی قەحتەبەی تائی دا معامەڵەیەکمان هەبوو بوو چەند ڕۆژێک ڕۆشتم بۆلای ،هەواڵی ڕۆیشتنی منی پێگەیشتبووکاتێک گەیشتمە بەغدا ، ناردی بەشوێنمدا  پێش ئەوەی من  جل وبەرگی سەفەرم بگۆڕم  ، کاتەکەش مانگی ڕەمەزان بوو ، لەکاتی نوێژی نیوەڕۆدابوو  ، ڕۆشتم بۆلای  بۆ ماڵەوە ، ماڵەکەی زۆرخۆش بوو  ڕوبار لەناو ماڵەکەیدا دەڕۆیشت ،  سڵاوم لێکرد و دانیشتم  ، تەشتێک و مەسینەیەکیان هێنا و ئەو دەستی شۆرد ، داوای لە منیش کرد دەستم بشۆرم ، وە منیش شۆردم ، ئەوجا سفرەیان هێناو منیش لەبیرم چوو کە بەڕۆژوم ،هەندێکم خوارد لەگەڵیدا و بیرمکەوتەوە کە من بەڕۆژووم دەستم لە خواردن کێشایەوە ، حەمید پێی ووتم  چیتە بۆ ناخۆی و دەستت کێشایەوە ؟؟

ووتم ئەی ئەمیر ئەوە مانگی ڕەمەزانە و من نەخۆش نیم و هیچ کێشەیەکیشم نییە واملێبکات ڕۆژووەکەم بشکێنم ،لەوانەیە جەنابی ئەمیر هۆکارێکی هەبێت بۆ نەگرتنی ڕۆژووەکانی .

لەوەڵامدا ووتی :هیچ هۆکارێکم نییە ڕۆژوونەگرم و نەخۆشیش نیم ، ئەوجا دەستی بەگریان کردوو فرمێسک لەچاوی دەهاتە خوارەوە ، دوای ئەوەی لە خواردنەکەیەی بوویەوە لێمپرسی بۆچی گریایت جەنابی ئەمیر ؟؟

ووتی : کاتێک هارونە ڕەشید لە توس بوو لە درەنگانی شەودا ناردبووی بەشوێنمدا ، کاتێک چومە ژورەوە دیم شمشێرێکی سەوزی لە کێلان دەرهێنابوو لەبەردەستیدا بوو ، کاتێک لێی نزیک بومەوە سەری بەرزکردەوە و ووتی : چەندە گوێڕایەڵی ئەمیری مومنین دەکەیت ؟؟

ووتم : بەماڵ و بەگیانم  گوێڕایەڵیان دەکەم .

دوای ئەوە ڕێگەی پێدام  بگەڕێمەوە بۆ ماڵەوە ، بەڵام  کە گەیشتمە ماڵەوە زۆری پێ نەچوو دوبارە پیاوەکەی هاتەوە بەشوێنمداو  ووتی وەڵامی ئەمیرەکەت بدەرەوە داوات دەکاتەوە بڕۆیتە خزمەتیان. لە دڵی خۆمدا گوتم :

سویندبەخوا دەترسم  بیەوێت بکوژێت ، بەڵام کاتێک چاوی پێم کەوت هەستم کرد شەرمم لێ دەکات و منیش لێی نزیک بومەوە و سەری هەڵبڕی و ووتی : گوێڕایەڵیت بۆ گەورەی موسوڵمانان چۆنە ؟؟.

ووتم : بەخۆم و ماڵ و مناڵ و دارایم و هەموو کەسم  لەخزمەت گەورەی موسوڵماناندام ،  زەردەخەنە کەوتە سەرلێوەکانی و پێکەنی ـــ لەبەر ئەوە پێکەنی  زانیویەتی کوڕی قەحتەبە تێگەیشتوە لە پەیامەکەی هارونە ڕەشید، وە بابەتەکە زۆر لەوە گەورەترە و پێشنیارێکی زۆر گەورەی هەیە بۆی ـــ  دوای ئەوە  مۆڵەتی پێدام کە بگەڕێمەوە بۆ ماڵەکەی خۆم  بەڵام دوای ئەوەی گەیشتمە ماڵەوە  پیاوەکەی بۆ جاری سێهەم لەدەرگای دایەوە و ووتی  گەورەم داوات دەکات ، منیش دەست بەجێ گەڕامەوە و دیم هەر لەو حاڵەدایە کە بەجێم هێشتبوو  سەری بەرز کردەوە و  پێی ووتمەوە گوێڕایەڵیت بۆ  ئەمری موسوڵمانان چۆنە ؟؟

ووتم : بەماڵ و سامان ومناڵ و خانەوادە  و نەفسی خۆم تەنانەت دینەکەشم دەکەمە قوربانی ئەمیرەکەم  .

 دەستی کرد بە پێکەنین و ووتی باشە ئەو شمشێرە  لەدەستم وەربگرە  و ئەوەی ئەوپیاوە پێت دەڵێت ئەنجامی بدە ، پیاوەکەی شمشێرەکەی لەدەست وەرگرت و دایبە دەستی منەوە ، هەروەها لەگەڵ خۆی بردمی بۆ بەردەمی ژورێک  کە دەرگاکەی داخرابوو  وە خۆی دەرگاکەی کردەوە ،  ئەو ژورە لە ناوەڕاستیدا  بیرێکی تیدا بوو ، وە سێ ژوری تیادابوو کە هەموویان  دەرگاکانیان داخراو بوو ، دەرگای یەکێک لەژورەکانی کردەوە کە لەوژورەدا بیست کەسی تیادا بوو ، شوێنەواری  لێدانیان پێوە دیار بوو ، پیاوی پیرو کوڕی گەنجیشیان تیادابوو کە هەموویان دەستیان بەسرابوویەوە ، خزمەتکارەکە ووتی : گەورەی موسوڵمانان فەرمانت پێ دەکات کە هەموو ئەمانە بکوژیت ، کە هەمویان لە نەوەکانی عەلی و فاتیمەی زەهرا بوون سڵاوی خوایان لەسەربێت ، ئەوخزمەتکارە یەک یەک  دەیکردنە دەرەوە و منیش سەریانم دەپەڕاند تا هەمویانم کوشت ،  دوای ئەوە سەر و لاشەی هەموویانی  فڕێدەدایە ناو بیرەکەوە .

دوای ئەوە دەرگایەکی تری کردەوە کە ئەویش بیست کەسی تیادا بوو  کە هەموویان لە نەوەکانی عەلی و فاتیمە بوون  کە هەموویان دەستیان بەسرابوویەوە ، ووتی گەورەی موسوڵمانان فەرمانت پێدەکات سەری هەموو ئەوانە بپەڕێنیت  ، یەک یەک دەیکردنە دەروە و منیش بە شمشێرەکە سەریانم دەپەڕاند و ئەویش دەیخستنەوە ناو بیرەکەوە ، تا لە کوشتی هەمویان بوومەوە ، دوای ئەوه دەرگای سێهەمی کردەوە ، ئەوژورەیش بیست کەسی تیابوو لە نەوەکانی عەلی و فاتیمە دەستیان بەسرابوویەوە و شوێنەواری لێدان و ئەشکنجەیان پێوە دیار بوو ، دوبارە پێی ووتمەوە گەورەی موسوڵمانان فەرمانت پێ دەکات هەموو ئەوانەی لەو ژورەشدان بکوژیت ، یەک یەک دەیهێنانە دەرەوە و من سەریانم دەپەڕاند و ئەویش  لاشەو سەرەکانیانی  دەخستە ناو بیرەکەوە  تا نۆزدە کەسیانم کوشت پیاوێکی پیریان مابوویەوە کە قژی زۆر درێژ بوو بوو ، پێی ووتم : دەستت بشکێت ئەی پیاوی خراپ  لەڕۆژی دوایدا چ وەڵامێکت هەیە بۆ ئەم کوشتارەی کە کردت  لە بەردەم  باپیرمان پێغەمبەری خوادادا؟  تۆلە نەوەکانی پێغەمبەر شەست کەست کوشت کە لە مناڵەکانی عەلــــی و فاتیـــــمە بوون ،  لەوکاتەدا گەڕامەوە سەر عەقل و ژیری خۆم و دەستەکانم لەرزین  ،  پیاوەکەی هارون سەیری کردم و ناوچاوی زۆر لێ تاڵ کردم ناچار بووم  ئەوپیرە پیاوەیشم کوشت و  خزمەتکارەکەی هارون ئەویشی خستە ناو بیرەکەوە . 

 ئەوە کارە ناڕەواکەی من بوو  شەست کەسم لە  نەوەکانی پێغەمبەری خوا (صلی اله علیه وآله وسلم ) کوشتوه جا ئێستە نوێژو ڕۆژو چ سودێک بە من دەگەیەنێت  لەکاتێکدا خۆم دەزانم بۆ هەمیشە لە ئاگری دۆزەخدا دەمێنمەوە .{10}

 کەواتە دینەکەی کرد بەقوربانی گوێڕایەڵی ئاغاکەی،دەبوایە گوێڕایەڵی خوای بکردایە یان هارونەڕەشیدی ستەمکار.

ڕوداوی کەربەلا لە هەردوو لایەنەوە جێگەی تێڕوانین و پەند وەرگرتنە  لایەنی یەکەمیان : حوڕی ڕیاحی کاتێک دەبینێت لەشکری ئیبن زیاد دێت بۆ کوشتنی ئیمامی حوسەین و کەسوکارەکەی ( سڵاوی خودایان لێ بێت) ، وە لەوکاتەدا هاوڕێکەی هۆکاری هەڵبژاردنەکەی لێ دەپرسێت دەڵێت :  من خۆمم لەنێوان بەهەشت و دۆزەخدا دیەوە  ناتوانم دۆزەخ هەڵبژێرم و بەهەشت وازلێ بهێنم .

دووهەمیان : عومەری کوڕی ئەبی وەقاس کە قورەیشی بوو  وە بە خزمایەتی  دەگەیشت بە ئیمامی حوسەیــن و زۆر بە ڕونی و بێ گومان ئیمامی دەناسی بەڵام  ئارەزوە دنیاییەکان و خۆپەرەستیەکەی ڕێگەی لێگرت و ئارەزوی حکومەت کردنی رەی و جرجانی هەڵبژارد و دونیاو قیامەتی خۆی دۆڕاند و کەوتە شوێن  خەیاڵ پڵاوەکانی .

 وە هەرلە شەوی بڕیاردانیدا هۆنراوە دەڵێت :

وازلە حکومەتی ڕەی بهێنم  بەڵام ڕەی ئارەزو وە هیوایەتمە

یان بگەڕێمەوە و خوێن و گوناهی کوشتنی حوسەین هەڵگرم     حوسەیــن ئاموزامەو ڕوداوەکان  کۆبونەتەوە

بەگیانی تۆ موڵکی ڕەی  ئارەزوومە.

لێوە دەتوانیت چۆنیەتی هەڵبژاردنی دینی خۆت دیاری بکەت.